143
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

اتفاق، به دلیل تمرکز و غرق شدن در لذایذ آنی و زودگذر و توجّه بیش از حد به هوس‌های کم‌ارزش شکل می‌گیرد.
انسان وقتی لذّتی را درک کرد، خوشایندی آن حالت، توجّهش را به طرف خود جلب می‌کند و در مراحل بعد، به دلیل جاذبیت حالت لذّت‌بخش، میلش به این که از آن شیء لذیذ، بیشتر استفاده کند، به تدریج شدت می‌یابد و در نتیجه، اوّلاً، از لذایذ دیگری که هست و می‌تواند از آنها بهره‌مند شود، غافل می‌مانَد و ثانیاً، در حالی که غرق در هوس‌ها و لذّت‌های حیوانی است، به دلیل محرومیت از برخی توانایی‌های روحی و جسمی، نمی‌تواند مقدّمات رسیدن به لذّات معنوی برتر و پایدار را فراهم آورد. پس چگونه کسی که اسیر هوای نفس شده، می‌تواند در ملکوت آسمان‌ها پرواز نماید و از لذّت‌هایی برخوردار گردد که اهل زمین از درک آن بی‌بهره‌اند؟ پیامبر صلی الله علیه وآله در این باره می‌فرماید:
حرام علی كل قلب غری بالشهوات أن يجول فی ملكوت السموات.۱
بر هر قلبی که آزمند و اسیر شهوات شده، حرام است که در ملکوت آسمان‌ها سیر کند.
سیر در ملکوت آسمان‌ها، اوج لذّتی است که برای انسان، قابل تصوّر است. از آن جا که این لذّت، آسان به دست نمی‌آید، معمولاً انسان‌ها، حتّی به فکر دستیابی به آن هم نمی‌افتند؛ امّا جایگاهی است عالی و برای کسی مهیا نمی‌شود مگر به واسطه مجاهده و تلاشی که در آن راه انجام دهد.

1.. تنبيه الخواطر، ج ۲، ص ۱۲۲.


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
142

۲. محروميت از درک لذّت‌های برتر

طبیعی است که انسان از آغاز پیدایش خود، لذّت‌های خود را نمی‌شناسد و از اوّل حتّی استعداد درک همه لذّت‌هایی را که به طور کلی برای انسان میسّر است، ندارد. او در کودکی، ابتدا فقط لذّت خوردن و خوابیدن و آشامیدن را درک می‌کند. پس از آن به تدریج لذّت بازی را نیز می‌شناسد و هنگامی که به بلوغ رسید، لذّت جنسی را در کنار آنها درک خواهد کرد.
نمونه‌های یاد شده در زمره یک سلسله لذّت‌های انسانی است که خود به خود و به طور طبیعی برای انسان‌ها حاصل می‌شود. انسان‌های متعارف و سالم در سنین خاصی، خود به لذّتهای نامبرده دسترسی پیدا می‌کنند؛ ولی یک سلسله لذّت‌هاست که انسان تنها با تلاش و جدّیت خود، قادر است که استعداد آنها را پیدا کند. مانند لذّت انس با خدا و کسب قرب و منزلت در پیشگاه الهی. این‌گونه لذّت‌های نوع دوم نیز در کنار نوع اوّل، لذّت‌های انسانی هستند؛ بلکه همین‌ها لذّات انسانی‌اند؛ زیرا لذّ‌ت‌های نوع اوّل، در حیوانات هم یافت می‌شود. ولی این تفاوت بارز را با آنها دارند که همانند آنها خود به خود و به طور طبیعی، استعداد درک آنها در انسان شکوفا نمی‌شود؛ بلکه عوامل خارجی و تلاش‌های انسانی در شکفتن آنها نقش اساسی دارند.۱
همان طور که گذشت، یکی از پیامدهای منفی لذّترانی، پوشیده شدن ادراک و احساسات انسان به پرده غفلت است. از جمله پیامدهای آن، غفلت کردن و فراموش نمودن لذّت‌های ارزنده‌تر و مطلوب‌تر است. این

1.. اخلاق در قرآن، ج ۲، ص ۱۹۵.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8725
صفحه از 179
پرینت  ارسال به