و لقد ذرأنا لجهنم کثیراً من الجن و الإنس لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم أعین لا یبصرون بها و لهم ءاذان لا یسمعون بها أولئک کالأنعام بل هم أضل أولئک هم الغافلون.^۱
به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم. آنها دل‌ها(عقل‌ها)یی دارند که با آن [اندیشه نمی‌کنند و] نمی‌فهمند، و چشم‌هایی که با آن نمی‌بینند، و گوش‌هایی که با آن نمی‌شنوند. آنها همچون چارپایان‌اند؛ بلکه گمراه‌تر از چارپایان. اینها همان غافلان‌اند؛ [چرا که با داشتن همه گونه امکاناتِ هدایت و شناخت، بازهم گم‌راه‌اند].
چارپایان، بر اساس همان قوایی که دارند، همه همّت خود را در خوردن و جهیدن صرف می‌کنند و این، تحصیل هدفی است که برایشان تعیین شده است. لذا در مسیر زندگی خود، گم‌راه نیستند. برخلاف انسان‌های کر و کوری که با مجهّز بودن به وسائل تحصیل سعادت والای انسانی و با داشتن چشم و گوش و عقلی که راهنمای آن سعادت است، با این حال، آن وسائل را در این مسیر به کار نمی‌بَرَند؛ بلکه مانند حیوانات، تنها در لذّات شکم و شهوت استعمال می‌کنند.^۲ در غفلت‌زدگي، راه‌هاي شناختي‌ای كه خداوند براي انسان قرار داده است، مسدود و ناكارآمد مي‌شوند. دل نمي‌فهمد، چشم نمي‌بيند و گوش نمي‌شنود.
در احاديث، عامل اين ناكارآمدي، هواي نفس معرفي شده است. بيان اين دسته از احاديث، به اين صورت است كه هواي نفس، باعث كوري

در حالی که آدمی با داشتن اختیار و قوّه عاقله، قابلیت رسیدن به مقام ملائکه را دارد. مهمْ این است که انسان، نظر کدام یک از عقل یا شهوت را انتخاب می‌کند. از عبد الله بن سنان روايت شده كه: از امام صادق علیه السلام در باره مقام انسان و ملائكه سؤال كردم كه ملائكه مقام بالاتري دارند يا بني آدم؟ ایشان از قول امير مؤمنان علیه السلام فرمود:
إنّ الله عزو جل ركب فی الملائکة عقلاً بلا شهوة و ركب فی البهائم شهوة بلا عقل. و ركب فی بنی آدم كليهما، فمن غلب عقله شهوته فهو من الملائکة و من غلبت شهوته عقله فهو شرّ من البهائم.^۱
خداوند عزوجل در ملائكه، عقل بدون شهوت قرار داد، و در چارپايان، شهوت بدون عقل، و در فرزندان آدم، هر دو را قرار داد. پس هر كس عقلش بر شهوتش غلبه كند، از ملائكه خواهد بود و هر كس شهوتش بر عقلش غلبه پيدا كند، پس، از چارپايان بدتر خواهد بود.
حال باید دید که شهوت چگونه عمل می‌کند که توانایی دارد انسان را به جایگاهی بدتر از چارپایان بکشاند؟ هنگامي كه شهوت تحريك مي‌شود، توجّه فرد در موضوع لذّت‌آور، متمركز مي‌شود. در حال لذّترانی، شناخت وی تحت تأثير قرار مي‌گيرد و توجّه به ابعاد ديگر زندگی، تحليل مي‌رود، از جمله، واقعيات زندگي را فراموش می‌کند و پرده‌ای از غفلت و بی‌خبری، بر تمامیِ ابزار شناختی او کشیده می‌شود. اتّفاقاً قرآن كريم از اين گروه، با عنوان «غافلان» ياد مي‌كند و آنها را گم‌راه‌تر از چارپایان می‌خوانَد، آن‌جا كه مي‌گويد: