13
لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام

این گونه تعریف، در حقیقت، شناساندن مفهوم با مصادیق تجربی آن است. وجه تعریف لذّت، به چیزهایی از قبیل خوردن و نوشیدن، با بیان زیر، روشن خواهد شد:
این که مفهومی مانند لذّت، با مصادیق عینی و تجربی آن (مثل: حالت خوشایندِ حاصل از خوردن و نوشیدن) راحت‌تر تعریف می‌شود، به این دلیل است که چیزهایی از قبیل لذّت، به گونه «علم حضوری» درک می‌شوند؛ یعنی مفهوم آن برای هر کسی، بدیهی است و نیاز به تعریف ندارد.
به عبارت دیگر، هنگامی که شخصی، حالتی مانند لذّت را درک می‌کند، حالت درک شده، هیچ ارتباطی با خارج از وی ندارد تا برای شناخت آن، به واژه‌ها و مفاهیم روشنگر، نیاز داشته باشد؛ بلکه در آن هنگام، عین لذّت را در خود، یافته است. از این رو، مشخّص کردن مصادیق معلومات حضوری، در شناساندن و رساندن منظور، آسان‌تر از تعریف کردن مفاهیم مرتبط با آنهاست. در این جا نیز سعی شده که از همین منظر (بیان خصوصیات)، به چیستیِ لذّت، پرداخته شود.

ب. لذّت، از دیدگاه حکما

همانند برخی اصطلاحات دیگر، برای لذّت نیز از نظرگاه‌های مختلف، تعریف‌های متفاوتی، ارائه شده است که به هر حال، در شناساندن این اصطلاح، کمک خواهند کرد.
مجمع البحرین، لذّت را از نظر حکما و فلاسفه، به این صورت تعریف می‌نماید:‌ «لذّت، ادراک حالتی است که موافق طبع آدمی


لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
12

کرده‌اند. در لغت عرب، لذّت، اسم مصدر است از مادّه «لذذ»، در مقابل «الم»، به معنای درد۱ . در مجمع البحرین، در معنای لذّت آمده:
اللّذة: الأکل و الشرب بنعمة و کفایة.۲
در این تعریف، از دو واژه کلیدی «نعمة» و «کفایة» استفاده شده است. نَعمت، در لغت، به معنای آسودگی، شادمانی، فراخی، و نِعمت، به معنای برکت، فراوانی و خیر ثابت، آمده است. کفایت نیز به حدّ رضایت‌بخش و به اندازه کافی از هر جهتی که باعث بی‌نیازی شود، معنا شده است. لذا با در نظر گرفتن معانی واژه‌های به کار گرفته شده برای لذّت در مجمع البحرین می‌توان گفت:
لذّت، از قبیل خوردن و نوشیدنی است که با شادمانی و آسودگی، همراه است و در عین حال، در حدّ رضایت‌بخش و موجب احساس بی‌نیازی در چیزی می‌گردد.
روشن است که انسان، هیچ‌یک از این حالات را در «درد»، تجربه نمی‌کند؛ بلکه دقیقاً نقیض آنها وجود دارد، به این صورت که از احساس درد، غمگین می شود، آسایشِ تن ندارد، از حالتی که دارد، راضی نیست و نیازی شدید در جهت رفع این حالات، در خود احساس می‌کند. لذا درد، در تمام این خصوصیات، مخالف لذّت است.
البته لذّت، از نوع خوردن و نوشیدن نیست، بلکه حالت خوشایندِ حاصل از خوردن و نوشیدنی است که دارای چنین ویژگی‌هایی است و

1.. لسان العرب، ج ۳، ص ۵۰۶:‌ «اللّذة نقیض الألم».

2.. مجمع البحرین، ج ۳، ص ۱۸۷.

  • نام منبع :
    لذّت و شادکامي از ديدگاه اسلام
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی عباسی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8303
صفحه از 179
پرینت  ارسال به