تأليفات رجالى

قرن هشتم هجرى

ابن داوود حلّى ، تقى الدين حسن بن على (م ۶۴۷ ـ ۷۰۷ ق) .

۱۴۳ . كتاب الرجال (رجال ابن داوود) ، تحقيق : سيّد محمّد صادق آل بحر العلوم ، قم : منشورات الشريف الرضى ، ۳۱۶ ص/ تحقيق : جلال الدين حسينى ارموى ، دانشگاه تهران ، ۱۳۴۲ ش ، ۹۸ + ۵۷۳ + ۴۸ ص .
منتشر شده به همراه رجال البرقى .
اين كتاب ، مشتمل بر مطالب زير است :
مقدّمه در بيان ويژگى هاى كتاب ، منابع و رمزهاى آن و بيان طريق مؤلّف به بعضى از مشايخ خود است .
كتاب ، در دو قسمت تنظيم شده است :
قسمت اوّل ، در بيان اسامى ممدوحان ، شامل نام راويان موثّق و مهمل ، و قسمت دوم ، شامل نام راويان مجروح و مجهول است .
در پايان قسمت اوّل ، چند فايده رجالى ذكر شده كه شامل مطالب زير است :
اسامى افرادى كه نجاشى درباره آنها تعبير «ثقة» را ذكر كرده است ؛
اصحاب اجماع ؛
جماعتى كه نجاشى آنها را در روايت هايشان ثقه مى داند ، امّا مذهب آنها مضطرب و غير صحيح است ؛
اشخاصى كه نجاشى در شرح حال آنها تعبير «ليس بذلك» و يا «لا بأس به» و يا
«قريب الأمر» را آورده است ؛
اشخاصى كه تعداد روايت هاى آنها مشخّص است ؛
اشخاصى كه مشهور به كنيه اند .
در پايان قسمت دوم ، اين فوايد رجالى مطرح شده است : اسامى راويانى كه داراى مذهب فاسدى هستند و يا تعبيرهاى «ضعيف» ، «مضطرب» ، «يعرف حديثه و ينكر» ، «ليس بشى ء» و «مجهول» در مورد آنها ذكر شده است . نيز اسامى اشخاصى كه ملعونِ در مذهب هستند و ثقاتى كه از ضعفا نقل روايت كرده اند . همچنين واضعان حديث ، ملعونان و اشخاصى كه مشمول دعاى يكى از معصومان عليهم السلامشده اند ، آمده است .
در قسمت «التنبيهات» ، نُه «تنبيه» ذكر شده است كه در هشت تنبيه اوّل ، خصوصيت هاى بعضى راويان ، بررسى شده است و در تنبيه نهم ، مشيخه شيخ طوسى و شيخ صدوق را از نظر اعتبار اسناد ، منظّم نموده است .
محقّق كتاب ، زندگى نامه مؤلّف و ويژگى هاى اين كتاب را به طور مفصّل ، مورد بحث قرار داده است .
محقّق تهرانى در الذريعة (ج ۱۰ ، ص ۸۴ ، ش ۱۵۵) ، اين كتاب را با عنوان هاى رجال ابن داوود الحلّى و با عنوان رجال الشيخ تقى الدين (ج ۱۰ ، ص ۱۰۱) آورده و در جاى ديگر (ج ۱۸ ، ص ۶۳ ، ش ۶۸۸) اشاره مى نمايد كه شيخ نظام الدين ساوجى در كتاب نظام الأقوال ، كتابى به نام كشف المقال فى معرفة أحوال الرجال را به تقى الدين حلّى نسبت داده است و با ذكر ادلّه اى بيان مى كند كه بعيد است اين مؤلّف ، كتاب خود را با اين عنوان تأليف كرده باشد .
ايشان همچنين در مصفّى المقال (ص ۱۰۱) ، اين كتاب را با عنوان رجال تلميذ محقّق الحلّى معرّفى نموده است .
بر اين كتاب حاشيه هايى تأليف شده كه عبارت اند از :
حاشيه زين الدين بن على شامى عاملى (م ۹۶۶ق) .
حاشيه عبد اللّه بن حسين شوشترى (م ۱۰۲۱ ق) .
حاشيه شمس الدين محمّد كشميرى (زنده در ۱۰۴۰ ق) .
حاشيه ميرزا محمّد بن سليمان تنكابنى (م ۱۳۰۲ ق) .