شيوه كتاب حاضر

در اين كتاب كوشيده ايم تأليف هايى كه محور اصلى آنها در زمينه هاى مختلف رجالى باشد ، گزارش شوند . از اين رو ، تأليف هاى موجود در اين موضوعات را آورده ايم : كلّيات علم رجال ، شرح حال مستقل راويان ، كتب رجالى اى كه بر اساس طبقات يا فهرست و يا مشيخه تأليف شده اند ، جوامع رجالى و معجم ها ، رساله هاى مستقل در قواعد رجالى ، ضبط اسامى ، اصطلاحات رجالى ، ترتيب و تنظيم و اضافات و حواشى كتب معجم رجالى ، منظومه هاى رجالى و تاريخ رجال .
نكته شايان ذكر اين كه شناسايى اين موضوعات در سه قرن اوّل، بر اساس نام كتاب ها بوده است ؛ چه آن كه غالب كتاب ها تنها در فهرست ها نام برده شده اند و اصل آنها اينك در دست نيست .
تنظيم اين مأخذشناسى بر اساس تاريخ وفات مؤلّفان است و تأليف ها و آثار باقى مانده از هر قرن ، به صورت جداگانه و هر يك در فصلى مستقل ، ارائه شده است .
در معرّفى توصيفى هر اثر ، نام و شهرت مؤلّف ، تاريخ وفات وى ، نام اثر ، مشخّصات ناشر و تاريخ نشر و تعداد جلدها و صفحه ها گزارش شده است .
كوشيده ايم چاپ هاى مختلف از يك كتاب را كه داراى خصوصيت هاى مستقل است ، معرّفى كرده ، امتيازهاى هر يك را گوشزد نماييم .
همچنين تأليف هايى كه نسخه خطّى آنها در كتاب خانه هاى شناخته شده ايران موجود است ، مشخّص كرده ايم (كه خوانندگان گرامى مى توانند توصيف دقيق اين نسخه ها را در كتاب يا نرم افزار فهرستگان نسخه هاى خطّى حديث شيعه مشاهده نمايند) ؛ امّا با اين همه ، موارد بسيارى هم وجود دارند كه نه چاپ شده اند و نه نسخه اى خطّى از آنها در كتاب خانه هاى مشهور ايران يافت شده است و تنها نام آنها در منابع كتابشناسى قديم و جديد ، ذكر شده است . اين موارد را نيز به استناد منبع شناسايى آن آورده ايم . در معرّفى تحليلى هر اثر نيز اطّلاعات موجود از آن ارائه شده و محتواى آن تا حدّ امكان ، تشريح شده است .
گفتنى است كه برخى از كتاب ها با دو يا چند عنوان مختلف ، معرّفى يا چاپ شده اند كه براى رفع اشتباه ، اسامى مختلف يك اثر را تا آن جا كه تشخيص داده ايم ، در ذيل معرّفى تحليلى آورده ايم .
در بخش پايانى كتاب ، مجموعه مقالاتى را كه در موضوع هاى رجالى گذشته يا شيوه شناسى منابع رجالى تأليف شده اند ، شناسانده ايم . اميدواريم كه اين زحمت متواضعانه ، نزد ارباب تحقيق و پژوهش مقبول افتد و ايشان را به كار آيد .
در خاتمه از برادر بزرگوار حجة الاسلام محمّد كاظم رحمان ستايش كه در ارائه طرح و اجراى آن ، در همه مراحل اين حقير را يارى نمود و در پديد آمدن اين اثر ، سهم بسزايى داشته اند ، تشكّر و امتنان قلبى خود را ابراز داشته ، از خداوند موفّقيت ايشان را در تمام مراحل زندگى خواهانم .
رسول طلائيان
قم ـ تابستان ۱۳۸۱