97
مثلث ايمان

حمايت‌كننده؛۱ دوست‌دارنده؛۲ مراقبت‌کننده؛۳ بخشنده؛۴ كسي با آغوش هميشه باز؛۵ كسي كه در مراقبت از من، عشق نشان مي‌دهد۶ (براي مروري بر اين تحقيقات، نگاه كنيد به کِرکپاتريک، ۲۰۰۵ م).

محدوديت‌ها و مشکلات روش‌هاي کمّي در علم

تقريباً تمامي نظريه‌پردازي‌هاي روان‌شناختي در خصوص روان‌شناسي دين، بر پايه يک نگاه روان‌شناختي و نيز با استفاده از روش‌شناسي تجربي (بخوانيد کمّي) به رفتارهاي ديني مردم در جامعه، شكل گرفته است. اگرچه در ارزش روش‌شناسيِ تجربي، هيچ شكّي وجود ندارد، ولي بايستي اين نكته را هميشه در نظر داشت كه به دليل مشكلات اجرايي در نمونه‌گيري، معمولاً نمي‌توان تمام تغييرات واريانس جامعه را مورد ارزيابي قرار داد و اين امر، به معناي ناديده گرفتن يا از دست دادن پاره‌اي از كيفيت‌هاي خاص ـ به معناي غير عمومي يا كمتر عمومي ـ در رفتار ديني خواهد بود.
اين، دقيقاً همان مشکلي است که در مورد بررسي خصوصياتي مانند کمال شخصيت نيز وجود دارد. به عنوان مثال، مازلو (۱۳۶۷ ش) با تصريح اين که خودشکوفايي، سندرمي بسيار نادر است، بر اهميت و ضروت توجّه به اين گونه موارد نادر براي دست يافتن به شناخت کاملي از انسان و توانايي‌‌هايش تأکيد کرده است. وي در مقايسه‌اي تأمّل‌برانگيز، يادآوري مي‌کند که چنانچه بخواهيم بدانيم انسان، با چه سرعتي مي‌تواند بدَوَد، طبيعتاً به سراغ افراد معمولي يا دونده‌اي که پايش آسيب ديده، نمي‌رويم، حتّي يک دونده متوسط را هم در نظر نمي‌گيريم؛ بلکه به سراغ بهترين نمونه‌هاي موجود، يعني برندگان مدال طلاي دوي المپيک مي‌رويم. بدين ترتيب، وي نتيجه مي‌گيرد که براي شناخت توانايي‌هاي انسان بايد بهترين، سالم‌ترين و بالغ‌ترين نمونه‌هاي نوع بشر را مورد مطالعه قرار داد، نه انسان‌هاي بيمار يا حتّي عادي را (به نقل از شولتس، ۱۳۶۲ ش).

1.. Supporting.

2.. Loving.

3.. Caring.

4.. Forgiving.

5.. Always ready with open arms.

6.. Who will take loving care of me.


مثلث ايمان
96

به عبارت ديگر، رابطه انسان با خداوند، مهم‌ترين و اصلي‌ترين جزء تجربه ديني در اديان مختلف و فرهنگ‌هاي متفاوت بوده است۱ (براي نمونه، نگاه كنيد به مطالعه ملي گالوپ۲ و كاستلي،۳ ۱۹۸۹ م، به نقل از آرژيل،۴ ۲۰۰۰ م)؛ ثانياً مردم، اين رابطه را نوعي از رابطه مي‌دانند كه با مؤلّفه‌هايي كه در روابط نزديك، صميمي و عاشقانه وجود دارد، بسيار شباهت دارد. به عنوان مثال، تحقيقات مختلفي كه از چند دهه قبل در زمينه «تصوّر از خدا»۵ با رويكردهاي روش‌شناختي متفاوت انجام شده‌اند، تقريباً هميشه به يک عامل بسيار بزرگ و مهم (خداي نيکوکار يا خيرخواه۶ ) دست يافته‌اند كه شامل چنين ويژگي‌هايي بوده است: آرامش‌بخش؛۷ كمک‌كننده؛۸ محافظت‌كننده؛۹

1.توجّه خواننده به اين نكتۀ مهم و اساسي بايد جلب شود كه چنين نگاهي به دين، نگاهي اصولاً سكولاريستي محسوب مي‌شود. توضيح اين كه در واقع، به طور منطقي مي‌توان از چهار نوع كلّي رابطه در مورد انسان، صحبت كرد: رابطه با جهان؛ رابطه با ديگران؛ رابطه با خدا؛ و رابطه با خود. در نگاه سكولاريستي، دين، تنها به تنظيم رابطۀ نوع سوم و حداكثر نوع چهارم مي‌پردازد؛ زيرا در اين ديدگاه، دين به عنوان امري فردي دانسته مي‌شود و اصولاً با استناد به همين ديدگاه است كه حكومت‌هاي سكولار، از حضور و نمود دين در جامعه جلوگيري مي‌كنند. اين در حالي است كه در نگاه بسياري از اديان و از جمله اسلام، دين، صرفاً امري فردي كه به رابطۀ فرد با خدا مربوط باشد، محدود نمي‌شود و در واقع، اسلام، مدّعي تنظيم هر چهار نوع رابطه از روابط ياد شده است.

2.. G. Gallup.

3.. J. Castelli.

4.. M. Argyle.

5.. Image of God.

6.. Benevolent God.

7.. Comforting.

8.. Helpful.

9.. Protective.

  • نام منبع :
    مثلث ايمان
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّدعلی مظاهری و عباس پسندیده، با همکاری: منصوره سادات صادقی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9288
صفحه از 246
پرینت  ارسال به