مقياس‌هاي تک‌بُعدي

جان بزرگي (۱۳۷۸ ش) معتقد است که در آغاز بررسي‌هاي مذهبي، بيشتر محقّقان، به سنجش‌هاي تک‌بُعدي روي مي‌آورند. براي نمونه، سنجش پاي‌بندي مذهبي يا پيوند مذهبي، شايع‌ترين نوع مطالعه مذهبي بوده است. اين بُعد از ويژگي‌هاي افراد مذهبي، تحقيقات وسيعي را در زمينه سلامت، به خود اختصاص داده است: کريجي، ليو، لارسون، ليونز^۱ (۱۹۸۸م)؛ لارسون، پاتيون، بليزر، امران و کاپلان^۲ (۱۹۸۶ م).
اين پژوهش‌ها، بيشتر به مقايسه پيروان اديان مختلف، مانند کاتوليک‌ها در برابر پروتستان‌ها و يا يهوديان پرداخته‌اند. در اين مطالعات، محقّقانه تلاش کرده‌اند تا نوعي ريخت‌شناسي از فرقه‌هاي مذهبي را نشان دهند (کلي،^۳ ۱۹۷۲ م و ايناکون،^۴ ۱۹۸۸ م؛ هر دو به نقل از جان بزرگي، ۱۳۷۸ ش). همچنين توجّه يا مراقبت^۵ مذهبي، از جمله موضوع‌هايي است که در زمينه بررسي سلامت عمومي، مورد توجّه محقّقان زيادي قرار گرفته است (لارسون و ديگران، ۱۹۸۶ م، لوين و شيلر،^۶ ۱۹۸۷ م). لوين و واندرپول^۷ (۱۹۸۷ م) در مطالعه خود، گزارش کردند که بين مراقبت مذهبي يا ميزان توجّه مذهبي و حالتهاي سلامت همبستگي وجود دارد. البته با توجّه به اين نکته که اين سنجش‌ها تنها يک بُعد از ويژگي‌هاي ديني را مورد بررسي قرار مي‌داد، مشکلات زيادي را به وجود آورد (لوين و واندرپول، ۱۹۸۷م).

مقياس‌هاي دو بُعدي

اين مقياس‌ها به نوعي، تلاش مي‌کنند که ميزان اهميت و تأکيد مذهبي را در افراد، ارزيابي کنند. يکي از روي‌آوردهاي مسلّط در زمينه تأکيدهاي مذهبي افراد، سنجش انگيزش مذهبي است. بهترين نمونه اين کار، ساخت «مقياس جهتگيري

علاوه بر اين، عقايد، عاطفه، رفتارها و ارزش‌ها به وسيله متغيّرهاي ديگري نيز تحت تأثير قرار مي‌گيرند. به عنوان نمونه، اگر تمام خانواده نوجواني، در کليسا حضور يابند، به تبع آن، نوجوان هم با خانواده خود به کليسا مي‌رود (اسپيلکا و همکاران، ۲۰۰۳ م).
در زير، جنبه‌هاي پيش‌گفته، در نمونه‌اي از اين مقياس‌ها توضيح داده مي‌شوند:

شناخت

اعتقاد و باور: ميزاني که شما احساس مي‌کنيد خدا وجود دارد (به درصد).
۱۰۰ ۷۵ ۵۰ ۲۵
ارزش: خدا وجود دارد کاملاً مخالف تا کاملاً موافق
اعتقاد: حضور هفتگي در کليسا چه قدر براي شما اهميت دارد؟ عدم اهميت تا مهم
ارزش: بهتر است هر فردي هر هفته در کليسا حضور يابد. خيلي موافقم تا خيلي مخالفم

عاطفه

اعتقاد: چه قدر شما از عبادت لذت مي‌بريد؟ خيلي زياد تا اصلاً
ارزش: من از سرويس عبادت، لذّت مي‌بَرَم خيلي موافق تا خيلي مخالف

عادت

چند وقت است که شما به طور مرتّب در کليسا حضور داريد؟
a. ۱ سال يا کمتر
b. ۱ ـ ۲ سال
c. ۳ ـ ۴ سال
d. ۵ سال و بيشتر

رفتار

چند وقت به چند وقت به کليسا مي‌رَويد؟