تا زماني که مي‌ميرد و طي مراسمي ديني، او را به خاک مي‌سپارند و براي وي سوگواري مي‌کنند، همگي در جريان مجموعه بزرگي از باورها، آيين‌ها و مراسم ديني انجام مي‌شوند و بدين ترتيب است که حضور پُررنگ و غيرقابل انکار دين در سراسر زندگي انسان و در هر کجاي دنيا را خاطر نشان مي‌کند.
دين، در زندگي روزمره شخصي و اجتماعي انسان‌ها نيز نقشي تعيين کننده و هدايت کننده دارد. تحقيقات فراوان نشان داده‌اند که دين، بهترين پيش‌بيني کننده مبرّا بودن از استعمال مواد مخدّر و مشروبات الکلي، در گير شدن در فعّاليت‌ها و روابط جنسيِ پيش از ازدواج و خارج از ازدواج است (گورساچ، ۱۹۸۸ م).
بدين ترتيب، جنبه‌هاي بسيار متعدّدي در زندگي انسان‌ها وجود دارند که دين مي‌تواند در آنها درگير شود و نقش ايفا کند. وظيفه روان‌شناسان دين، توضيح اَشکال متعدّدي است که اعتقادات و باورهاي يک شخص در دنياي خاص وي عمل مي‌کنند و مؤثّر واقع مي‌شوند. بدين ترتيب، دين، يک «کنشگر»^۱ در نظرگرفته مي‌شود؛ يعني دين، نيازهاي فردي، اجتماعي و فرهنگي بسياري را پاسخ مي‌گويد يا نشان مي‌دهد.

وظيفه روان‌شناختي دين

با توجّه به آنچه گذشت، نقش و وظيفه ما (به عنوان روان‌شناس) اين است كه وقتي كه سعي مي‌كنيم شخصيت و رفتار فرد را بشناسيم، اين بخش مهم از زندگي انساني را در مقابل خود داشته باشيم (اسپيلكا و همكاران، ۲۰۰۳ م). وظيفه روان‌شناسي دين، مطالعه، تحقيق، فهم، توضيح و تبيين نقشي است كه دين در زندگي فردي و اجتماعي افراد ايفا مي‌كند. هدف اصلي روان‌شناسي، فهميدن مردم است و روان‌شناسان سعي مي‌كنند اين وظيفه را با مطالعه انگيزش، شناخت، عواطف و رفتار انساني انجام دهند. اين همه، بدين معناست كه روان‌شناسان دين نيز بايستي در باره انگيزش، شناخت، عواطف و رفتار ديني، مطالعه و تحقيق نمايند.
روان‌شناسي دين، بررسي همه‌جانبه روندهاي گوناگون زيست‌شناختي و

دليل مطالعه دين از منظر روان‌شناختي

اين، پرسش مهمي است كه پيش از هر چيز، نيازمند پاسخي گويا و قانع كننده است و البته پاسخ آن هم ساده است! در واقع، دين ـ كه در مفهوم وسيع كلمه، مي‌تواند شامل معنويت هم بشود ـ ، قلمرويِ بسيار جذّاب و پيچيده‌اي‌دارد. ضمن آن که در تعيين و هدايت رفتار افراد آدمي (حداقل آنهايي که به دين اعتقاد دارند، به همان اندازه‌اي که اعتقاد دارند)، نقش مهم و مؤثّري دارد و همين مي‌تواند دليل كافي‌اي‌ براي مطالعه آن باشد؛ زيرا هدف اصلي علم روان‌شناسي، شناخت، توضيح و تبيين رفتار انسان است. بدين ترتيب، هر متغيّري که به دست يافتن به اين هدف کمک کند، بايد در حد تأثير خود به طور متناسب، مورد توجّه و مطالعه روان‌شناسي قرار گيرد.
لازم به توضيح است كه دين، از اهميت بسيار فراواني براي مردم اين کره خاکي برخوردار است. تحقيقات نشان مي‌دهند كه بيش از ۹۵ درصد مردم در سراسر جهان، به خداوند ايمان دارند (الياده، ۱۳۷۴ ش). ۹۷ درصد شهروندان امريكا، به خدا معتقدند و ۹۰ درصد آنها دعا مي‌كنند (گالوپ و ليندزي، ۱۹۹۹ م؛ پولوما و ليندزي، ۱۹۹۱ م). اين‌كه دين، به درستي، بخش مهمي از زندگي انساني است، واقعيتي است كه نمي‌توان آن را مورد سؤال و ترديد قرار داد. عموميت پديده دين در انسان، تا اندازه‌اي است که برخي از انسان‌شناسان در تعريف انسان، او را به عنوان موجودي «دين‌ورز»^۱ تعريف کرده‌اند (آذربايجاني، ۱۳۸۲ ش).
دين، عميقاً زندگيِ روزمره مردم را در گستره حيات، تحت تأثير قرار داده و مي‌دهد. از هنگامي که کودکي به دنيا مي‌آيد و در گوش او اذان مي‌گويند و نامي براي اوبر مي‌گزينند،^۲ تا وقتي که در چارچوب يک مراسم ديني، ازدواج مي‌کند، و