141
مثلث ايمان

يا مراقب اصلي در نگهداري از کودک و پاسخ مقتضي و به موقع به نيازهاي او به وجود مي‌آيد. به عنوان مثال، اريکسون،۱ ضمن تأکيد بسيار بر اهميت ايجاد اعتماد در نخستين سال زندگي کودک، توضيح مي‌دهد که «تعامل بين کودک و مادر، تعيين مي‌کند که آيا کودک، دنيا را با نگرش اعتماد خواهد ديد يا بي‌اعتمادي. اگر مادر، به نيازهاي جسماني کودک پاسخ دهد و محبّت، عشق و امنيت کافي براي او تأمين کند، از آن پس، کودک، حس اعتماد را در خود، پرورش خواهد داد؛ نگرشي که نظر کودک را در باره خودش و ديگران، مشخص خواهد کرد» (شولتز۲ و شولتز،۳ ۱۳۷۷ش، ص ۲۴۵).
بالبي۴ نيز در «نظريه دلبستگي»۵ خود، به اهميت سه عنصر در دسترس، حساس و پاسخ دهنده بودن مادر براي ايجاد احساس ايمني يا اعتماد پايه در کودک تأکيد مي‌کند (مظاهري، ۱۳۷۷ش). همان گونه که احترام به خداوند، داراي مراتب گوناگوني است، اعتماد نيز درجات متفاوتي دارد. در متون اسلامي، مؤلّفه اعتماد به خدا را «توکّل» ناميده‌اند. توکّل، به معناي واگذار کردن کار به خدا و اعتماد کردن به وکالت اوست، با اين علم که خداوند، خيرخواه ما و داناتر و تواناتر از همه است.
امام خميني (۱۳۸۲ش) در چهل حديث، پس از توضيح اقسام توکّل بر خدا، بر اين نکته تأکيد مي‌کند که به هر حال، «متوکّل، طالب خير و صلاح» خويش است،‌ و حق تعالي را ـ که فاعل خير داند ـ وکيل کند در تحصيل خير و صلاح» (ص ۲۱۷).
توکّل در لغت، به مفهوم وکيل گرفتن يا واگذار کردن کار به ديگري است. علاّمه مجلسي، دو معنا براي توکّل بيان کرده است: يکي متولّي نگهداري از مال ـ که وکيل بر مال جاري است ـ و ديگري به معناي تکيه‌گاه و پناهگاه ـ که همان توکّل در قرآن و حديث است. (بحار الأنوار، ج ۴، ص ۲۰۵). خواجه عبد الله انصاري در رساله صد ميدان آورده است که «توکّل، کار به وي سپردن است ... و از وي

1.. E. Erikson.

2.. D. Schultz.

3.. S. E. Schultz.

4.. J. Bowlby.

5.. Attachment Theory.


مثلث ايمان
140

کريم؛۱ برشمردن پيامدها و آثار تقوا در دنيا۲ و آخرت.۳
البته تقوا نيز خود درجات و مراتب مختلف و متفاوتي دارد، همان گونه که در قرآن کريم، يک بار از مسلمانان خواسته شده است که تا آن جا که مي‌توانند، تقواي الهي پيشه کنند۴ و در جاي ديگر، از مؤمنان خواسته شده است که در پرهيزگاري و تقواپيشگي، حق تقوا را ادا کنند.۵
از ترکيب مؤلّفه‌هاي «نياز به خدا» و «محبّت به خدا» (زاويه سمت چپ شکل)، مؤلّفه پيچيده‌اي به نام «اعتماد به خدا» به وجود مي‌آيد. بسياري از نظريه‌هاي روان‌شناسي، در اين نکته، اتّفاق نظر دارند که اعتماد در کودک، بر اساس کنش مادر

1.براي مثال: (إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقاكُمْ؛ همانا گرامي‌ترين شما نزد خداوند، با‌تقواترين شماست) (سورۀ حجرات، آيۀ ۱۳)؛ (... اتَّقُوا اللهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ؛ تقوا پيشه کنيد و بدانيد که خدا با پرهيزگاران است) (سورۀ بقره، آيۀ ۱۹۴).

2.. براي نمونه: (... وَ مَنْ يَتَّقِ اللهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً؛ و هر کسي تقواي الهي پيشه کند، خداوند، راه نجاتي براي او فراهم مي‌کند) (سورۀ طلاق، آيۀ ۲).

3.. براي نمونه: (إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ؛ به يقين، پرهيزگاران در باغ‌هاي بهشت و در ميان چشمه‌ها قرار دارند) (سورۀ ذاريات، آيۀ ۱۵)؛ (إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفازاً؛ مسلّماً براي پرهيزگاران، نجات و پيروزيِ بزرگي است) (سورۀ نبأ، آيۀ ۳۱)؛ (وَ سِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها وَ فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِينَ؛ و آنان که تقوا پيشه کرده‌اند، گروه گروه به سوي بهشت بُرده مي‌شوند و چون بدان جا رسند، درهاي بهشتْ گشوده مي‌شود و نگهبانان به آنان مي‌گويند: سلام بر شما. گوارايتان باد اين نعمت‌ها! داخل بهشت شويد و جاودانه بمانيد) (سورۀ زمر، آيۀ۷۳)؛ (... اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛ تقوا پيشه کنيد؛ باشد که رستگار شويد) (سورۀ بقره، آيۀ ۱۸۹ و سورۀ آل عمران، آيۀ۲۰۰)؛ (... اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ تقواي الهي را پيشه کنيد، باشد که مورد رحمت خدا قرار گيريد) (سورۀ حجرات، آيۀ ۱۰).

4.(... فَاتَّقُوا اللهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ...؛ ... پس تا مي‌توانيد، تقواي الهي پيشه کنيد ...) (سورۀ تغابن، آيۀ ۱۶).

5.. (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِهِ ... اي کساني که ايمان آورده‌ايد! آن گونه که حق تقوا و پرهيزگاري است، از خدا بپرهيزيد...) (سورۀ آل عمران، آيۀ ۱۰۲).

  • نام منبع :
    مثلث ايمان
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّدعلی مظاهری و عباس پسندیده، با همکاری: منصوره سادات صادقی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9606
صفحه از 246
پرینت  ارسال به