111
مثلث ايمان

نزول بلا اشاره كرد كه آن هم مفهومي مشترک در همه اديان محسوب مي‌شود. در قرآن كريم در موارد فراواني، از تهديد و انذار براي قانع كردن كفّار و مشركان به پذيرش اسلام و نيز براي مجبور كردن مسلمانان به پيروي از احكام و دستورهاي اسلام، استفاده شده است.۱ بنا بر اين، هدف اين بخش از متون ديني، آگاه کردن مردم و انذار دادن آنها نسبت به پيامدهاي منفي رفتار و کردارشان است.
در همين چارچوب، هنگامي که صحبت از رسالت انذاريِ پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله مي‌شود نيز بيان همين حقيقت است؛ يعني يکي از رسالت‌هاي پيامبر خدا صلي الله عليه و آله اين است که مردم را نسبت به اموري که از آنها يا بي‌خبرند و يا نسبت به آنها بي‌توجّه‌اند، بيم دهد. از اين رو پيامبر صلي الله عليه و آله مأموريت دارد تا خطرات پيش روي مردم را بازگو نموده و مردم را نسبت به آنها توجّه دهد و حساس سازد تا شايد که باز ايستند و رفتار و کردارشان را اصلاح کنند. خداوند متعال در قرآن، تصريح کرده است که فلسفه بيان عذاب‌ها، تخويف و ترسانيدن مردم است و ميان خوف و تقوا نيز رابطه‌اي برقرار کرده است.۲
البته بايد بر اين نكته تأكيد كرد كه ترس از خدا در همه افراد، از ماهيتي واحد و يكسان برخوردار نيست و در واقع، اين ترس مي‌تواند ماهيت‌هاي كاملاً متفاوتي را

1.براي نمونه، حدود ۱۲۶ آيه در قرآن با واژۀ «انذار» و مشتقات آن آمده است و اين بجز آيات قبلي يا بعدي است كه ممكن است همراه آيۀ مورد نظر، به مسئلۀ انذار پرداخته باشند. علاوه بر اين، در قرآن از دوزخ، با نام‌هاي متعدّدي ياد شده كه هر كدام مي‌توانند بيانگر جنبه‌اي از جنبه‌هاي آن باشند؛‌ ۱۴۵ آيۀ با واژۀ «نار»، ۷۶ آيه با واژۀ «جهنّم»،‌ ۲۶ آيه با واژۀ «جحيم» و ۱۸ آيه با واژۀ «سعير» نازل شده است و البته باز هم اين بجز آياتي است كه قبل يا بعد از اين آيات و بدون داشتن واژه‌اي خاص، به بيان ويژگي‌ها و مسائل پيراموني دوزخ پرداخته‌اند. در احاديث نقل شده از معصومانۀ نيز صدها حديث در اين زمينه وجود دارد كه به عنوان نمونه، بيش از هزار مورد آن، در گروه تدوين موسوعه‌هاي حديثي مركز تحقيقات دار الحديث، تهيه و آماده انتشار شده‌اند.

2.) لَهُم مِّنْ فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِّنَ النَّارِ وَ مِنْ تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ ذلِک يخَوِّفُ اللهُ بِهِ عِبادَهُ يا عِبادِ فَاتَّقُونِ؛ و بر آنها از بالا و پايين سايبان آتش دوزخ است؛ آن آتشي كه خدا از آن بندگان را مي‌ترساند كه اي بندگان، از آتش قهر من بترسيد) (سورۀ زُمَر، آيۀ ۱۶).


مثلث ايمان
110

ترس

منظور از ترس، به عنوان عامل رابطه با خدا، اين است كه فرد، به منظور دوري از پيامدهاي منفي و غير قابل قبول، رفتارهاي خود را مطابق نظر و دستور‌هاي خداوند (يعني عامل قدرت) انجام مي‌دهد.۱ لازم به توضيح است كه در واقع، منظور از ترس، همان «خوف» در عربي است که بهتر است مترادف فارسي آن، چيزي بجز ترس گذاشته شود، مثلاً «بيم»؛ زيرا در لغت عربي، خوف، به معناي انتظار وقوع امري ناخوشايند در آينده است۲ و به همين دليل هم ترسي است كه به تعبير امير مؤمنان عليه السلام ، انگيزه حركت و عمل مي‌شود و از جُبن ـ يا ترس انفعالي ـ متمايز و متفاوت است؛ ۳ حال آن كه در فارسي، هر دو به ترس ترجمه شده‌اند.۴
ساده‌ترين و بارزترين مثال براي اين بُعد، ترس از جهنّم و مؤاخذه در قيامت يا جهان پس از مرگ است كه در همه اديان، حتّي اديان غير توحيدي هم، به نوعي به آن اشاره شده است. از ديگر نمونه‌هاي دنيايي و عموميِ ترس، مي‌توان به ترس از

1.(و خافون ان كنتم مؤمنين؛ از من بترسيد اگر اهل ايمان هستيد) (سورۀ آل عمران، آيۀ ۱۷۵).

2.. راغب اصفهاني در کتاب مفردات، در تعريف خوف چنين آورده است: «ترس، انتظار چيز ناخوشايند است كه از نشانه‌اي ظنّي يا علمي نشأت مي‌گيرد ... و مخالف آن، امنيت است كه هم در امور دنيوي و هم در امور اخروي به كار مي‌رود» (ص ۱۶۱). علامه مجلسي(ره) نيز در توضيح خوف چنين آورده است: «اگر چيزي كه مربوط به آينده است، به قلب تو گذشت و بر قلبت غلبه پيدا كرد، انتظار ناميده مي‌شود. حال اگر موضوع، انتظار ناخوشايند باشد، از آن، دردي در قلب حاصل مي‌شود كه خوف و هراس ناميده مي‌شود.... به هر حال، نام رجاء و خوف، تنها در اموري كه مشكوک است، صدق مي‌كند و آنچه قطعي است، موضوع خوف و رجا قرار نمي‌گيرد» (علامه مجلسي، ج۷۰، ص۳۵۲).

3.. اَلْخَوْفُ مُجَاهَدَةُ الأمْرِ الْمَخُوفِ قَبْلَ وُقُوعِهِ، وَالْغَمُّ مَا يلْحَقُ الإنْسَانَ مِنْ وُقُوعِهِ؛ درگيرشدن با يک امر ترسناك، قبل از واقع شدن آن، ترس ناميده مي‌شود، و غم، حالتي است كه بعد از واقع شدن آن امر ترسناک براي انسانۀ اتّفاق مي‌افتد (ابن ابي الحديد، ج ۲۰، ص ۲۸۵).

4.. اَلْخَوْفُ تَوَقُّعُ مَكْرُوهٍ عَنْ أمَارَةٍ مَظْنُونَةٍ أوْ مَعْلُوْمَةٍ ... وَيُضَادُّهُ الْأمْنُ، وَيُسْتَعْمَلُ ذۀلِک فِى الأُمُورِ الدُّنْيوِيةِ وَ الأُخْرَوِيةِ؛ ترس، انتظار چيز ناخوشايند است كه از نشانه‌اي ظنّي يا علمي نشئت مي‌گيرد... و مخالف آن، امنيت است كه هم در امور دنيوي و هم در امور اخروي به كار مي‌رود (راغب اصفهاني، ص ۱۶۱).

  • نام منبع :
    مثلث ايمان
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّدعلی مظاهری و عباس پسندیده، با همکاری: منصوره سادات صادقی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9464
صفحه از 246
پرینت  ارسال به