101
مثلث ايمان

در چارچوب فرض بنيادين مورد اشاره، محقّقان در اين مطالعه، تصميم دارند که موضوع رابطه انسان با خدا را در دين اسلام، مورد مطالعه و بررسي قرار دهند. در راستاي انجام دادن اين مهم، تمركز بر مجموعه منابع معتبر حديثي در دسترس، از ائمّه معصوم عليهم السلام ، (يعني مهم‌ترين رهبران مذهبي اسلام)، به عنوان روش اصلي كار، برگزيده شده است. در علوم اسلامي و خصوصاً در علم فقه، مجموعه ارزشمند و بزرگ منابع حديثي، در واقع، يكي از اصلي‌ترين مراجع و منابع شناخت و تفسير اسلام دانسته شده‌اند.
بدين ترتيب، در اين تحقيق، از روش تحليل منابع مستند ـ که يکي از روش‌هاي تحقيق کيفي است ـ استفاده شده است. استفاده از متن قرآن و متون حديث از اين موضع «هستي‌شناختي»۱ مؤلّفان اين متن صورت گرفته است که معتقدند قرآن و حديث، هر دو منابع دست اوّل و اصيل دين اسلام هستند و نيز اين که از آن جا که هر دوي اين متون با گستره بسيار وسيعي از مردم سر و کار داشته‌اند، مي توان از لابه لاي آنها به جنبه‌هاي مختلف دينداري و نيز به انواع مختلف رابطه فرد با خدا دست يافت.

فرايند اجراي پژوهش

روش اجراي تحقيق، به اين صورت بوده است که ابتدا موضوعاتي که در حوزه علم حديث، به نحوي با موضوع مورد مطالعه (رابطه انسان با خدا)، مربوط يا مرتبط‌اند، تعيين شد. سپس سعي شد تا با مراجعه به کليه منابع معتبر حديثي، احاديث موجود در هر يک از موضوع‌هاي تعيين شده، جمع‌آوري شوند.
لازم به توضيح است که در اين مطالعه، از پايه‌گذاري بحث روي يک يا چند حديث منفرد به دليل مشکلات روش‌شناختي آن، اجتناب شده و براي نتيجه‌گيري در خصوص معناي احاديث به قرينه‌هاي حديث و بخصوص به خانواده حديث يا معناي برخاسته از احاديث هم‌مضمون و مرتبط در آن حوزه، استناد شده است. دليل اين امر نيز اين است که آنچه معمولاً در بدو شنيدن يا خواندن از کلام فهميده

1.. Ontological.


مثلث ايمان
100

تحقيق، مورد تجزيه و تحليل قرار گيرند. پرسش‌هاي تحقيقاتي بسياري را مي‌توان به جاي توليد داده‌هاي جديد، صرفاً از طريق تحليل منابع موجودِ داده‌ها پاسخ داد. يکي از مشوّق‌هاي اصلي در استفاده از منابع مستند، فراواني و در دسترس بودن اين گونه منابع است. دليل دوم (و شايد مهم‌تر) استفاده از مستندات، اين است که در برخي مسائل تحقيقي، مستندات، تنها منبع داده‌ها محسوب مي‌شوند. به عنوان مثال، در تحقيقات تاريخي، هيچ راهي به جز تکيه و اعتماد بر گزارش‌هاي ثبت شده شاهدان عيني در آن زمان، وجود ندارد (گرين و توروگود، ۲۰۰۴ م).

کاربرد روش تحليل منابع مستند در پژوهش حاضر

با توجّه به آنچه گذشت و به منظور غلبه بر مشکل مورد اشاره در خصوص روش‌هاي تجربي، به نظر مي‌رسد که به عنوان يک روش مكمّل، مي‌توان حركت را از متون ديني شروع كرد و با نگاهي روان‌شناختي به اين متون، به ساختن الگويي نظري مبادرت كرد. شک نيست كه چنين الگويي، بايستي بتواند در پايان، با روشي تجربي، مورد ارزيابي و آزمون قرار گيرد. مزيّت اين روش، آن است كه مي‌توان حداقل در سطح نظري، گستره وسيع‌تري از رفتارهاي ديني را فرمول‌سازي كرد. با اتخاذ چنين ديدگاه و رويكردي، اين مطالعه، به بررسي امكان دست يافتن به الگويي نظري، از طريق بررسي متون اسلامي مي‌پردازد.
با توجّه به آنچه گذشت، فرض زيربنايي و بنيادين محقّقين، اين بوده است كه چون هدف اصلي تمامي اديان ـ حتّي اديان غير الهي ـ ، ايجاد رابطه‌اي بين انسان و خدا بوده است، انگيزه‌ها و مؤلّفه‌هايي را كه مي‌توانسته‌اند به نوعي در ايجاد، شكل‌گيري، تنظيم، هدايت، تداوم، توسعه و تحكيم اين رابطه، مؤثّر واقع شوند، شناسايي نموده و مورد استفاده قرار داده‌اند. اين امر، بدين معنا و مفهوم است كه اين عوامل، بايستي در متون اصلي ديني، به عنوان اصلي‌ترين مرجع پيروان آن دين، مورد اشاره و استفاده قرار گرفته باشند. بنا بر اين مي‌توان با بررسي عميق و دقيق متون اصلي ديني، به انواع مختلف انگيزه‌هاي افراد در رويكرد به دين، دست يافت.

  • نام منبع :
    مثلث ايمان
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّدعلی مظاهری و عباس پسندیده، با همکاری: منصوره سادات صادقی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9298
صفحه از 246
پرینت  ارسال به