تدوين پرسش‌نامة ۶۷ سؤاليِ رابطة انسان با خدا (بام اوّل)^۱

بدين ترتيب، با اعمال تغييرات و اصلاحات فوق الذکر، پرسش‌نامه‌اي ۶۷ ماده‌اي تهيه شد. اين پرسش‌نامه نيز که به صورت مقياس ليکِرت تنظيم شده است، حاوي پانزده ماده براي اندازه‌گيري بُعد بيم (ترس از خدا)، پانزده ماده براي اندازه‌گيري بُعد اميد (نياز به خدا)، و شانزده ماده براي اندازه‌گيري بُعد محبّت به خداست. همچنين از هفت ماده براي اندازه‌گيري بُعد عداوت نسبت به خدا، هفت ماده براي اندازه‌گيري بُعد يأس و از هفت ماده براي اندازه‌گيري بُعد تجرّي، استفاده شده است.
اين پرسش‌نامه نيز مانند پرسش‌نامه ۷۱ سؤالي، به صورت ليکرت و با پنج گزينه از «کاملاً موافقم» تا «کاملاً مخالفم» تدوين شد. پس از تعيين مثبت يا منفي بودن محتواي پرسش‌ها، شيوه نمره‌گذاري آنها نيز تعيين شد. نهايتاً دستور العمل اجراي آزمون هم تهيه و در ابتداي پرسش‌نامه اضافه شد. بدين ترتيب، نسخه ۶۷ سؤالي «پرسش‌نامه رابطه انسان با خدا»، تهيه و آماده اجرا شد.
لازم به يادآوري است که بررسي آيات قرآن و همچنين احاديث رسيده از معصومان عليهم السلام ـ که شمّه‌اي از آنها در فصل پيش ذکر شده است ـ ، نشان مي‌دهد که در هر يک از ابعاد: بيم، اميد و محبّت به خدا، دو نوع گرايش اصلي را مي‌توان مشاهده کرد: «خود مداري»، در برابر «خدا مداري». نوع نخست هر يک از سه بُعد، وضعيتي است که در واقع، فرد براي خود با خدا رابطه دارد: به دليل مشکلي که خودش دارد، نگران است؛ نياز به خدا دارد تا با کمک او نياز خود را برطرف کند؛ چون خدا به او کمک مي‌کند، پس خدا، دوست داشته مي‌شود. در حالي که نوع دوم هر يک از سه بُعد، وضعيتي است که فرد در واقع، براي خداست که با خدا رابطه دارد: به دليل عظمت و بزرگي خداوند، نگران و ترسان است؛ به خودِ خدا نياز دارد؛ چون خدا دوست داشتني است، او را دوست دارد. البته روشن است که گرايش دوم در هر بعدي، پيش‌رفته‌تر و تحوّل‌يافته‌تر از نوع اوّل آن است. بنا بر اين، بر اساس

آزمون مي‌تواند بين دانشجويان و روحانيان و نيز بين زنان و مردان، بر اساس پاسخ‌هاي آنها به پرسش‌نامه، تمايز ايجاد کند. بررسي‌هاي آماري و تحليل عامليِ نتايج، نشان از آن داشت که به دليل پايين بودن اعتبار بُعد نياز ـ که توسط ضريب آلفاي کرونباخ، ۰۹/۰ به دست آمده بود ـ ، پرسش‌نامه بايد دوباره توسط مؤلّفان، بازبيني شود. بررسي‌ها نشان داد مشکل اصلي، اين است که تعدادي از پرسش‌هايي که ابعاد محبّت و نياز را مي‌سنجند، با يکديگر مخلوط شده و يک عامل جديد را شکل داده‌اند، اگر چه اين الگو هم کامل نيست. به هر حال، نتايج نشان داد که:
۱. تعدادي از پرسش‌ها بايد حذف شوند؛
۲. تعدادي از پرسش‌نامه‌ها بايد دوباره و احتمالاً به صورت معکوس، نمره‌گذاري شوند؛
۳. قرار گرفتن پرسش‌ها در هر يک از عوامل به دست آمده، به نحوي است که اگر چه به الگوي نظريِ تهيه شده، کم و بيش نزديک است، کامل نبوده و نيازمند کار بيشتري روي آنهاست.
مشورت‌هاي بسياري با متخصّصان روان‌شناسي و آمار انجام شد که همگي نشان داد که سِيرِ کاريِ انجام شده، درست بوده است؛ ولي براي حلّ مشکل موجود، بايد در پرسش‌نامه، اصلاحات کلّي و ساختاري اعمال گردد و آزمون بازسازي شده، دوباره روي يک نمونه وسيع ديگر، اجرا شود.
همچنين پيشنهادهاي مشورتي نشان داد که بهتر است با استناد به الگوي نظريِ تکميل شده در طرح، مثلّث کفر نيز تکميل گردد و سؤال‌هايي هم براي اندازه‌گيري آن به پرسش‌نامه افزود.
بدين ترتيب، در بازبيني دوباره، سه زيرمقيأس «يأس»، «تجرّي» و «عداوت نسبت به خدا» به زيرمقيأس‌هاي پيشين، افزوده شدند. علاوه بر اين، پرسش‌هاي جديدي (سي عدد) تهيه شد و تعداد زيادي از پرسش‌هاي متن اوّليه (۳۴ عدد) ـ که همبستگي مناسبي با ديگر سؤالات نداشتند ـ ، حذف شدند و تعداد ديگري (۱۶عدد) نيز جرح و تعديل و اصلاح و بازنويسي شدند.