انگيزه هاى خوردن و آشاميدن

انگيزه اى كه روزه دار در خوردن و آشاميدن در وقت افطار و سحر دارد ، تأثير مهمّى در بهره ورى كامل از بركات روزه دارد . در يكى از توصيه هاى پيامبر صلى الله عليه و آله به ابو ذر غفارى ، چنين آماده است :

۰.« يا أبا ذَرٍّ! لِيَكُن لَكَ فى كُلِّ شَى ءٍ نِيَّةٌ صالِحَةٌ حَتَّى الأَكلِ وَ النَّومِ ؛
اى ابو ذر! براى هر چيزى نيّت خوب داشته باش ، حتّى براى خوردن و خوابيدن .

ميان روزه دارى كه سحرى و افطار را تنها براى رفع گرسنگى و تشنگى مى خورد ، با كسى كه آنها را به قصد قربت و كسب رضاى الهى مى خورد ، فرق بسيار است . نورانيّت روزه اى كه روزه دار با قصد قربت غذا مى خورد ، هرگز با روزه اى كه روزه دار با انگيزه حيوانى و خواسته نفْس غذا مى خورد و نيرو مى گيرد ، برابر نيست .
روشن است كه انگيزه خدايى در اين كار ـ كه روزه دار مى گويد : «به قصد تقرّب به خدا ، غذا مى خورم» ـ نيازمند مقدّماتى است كه با اين عمل ، هماهنگ باشد ، كه از جمله آنها ، تناسب نوع و مقدار غذا با نياز بدن است .
بر اساس مقدّمات و توضيح هايى كه گذشت ، مى توان فشرده سخن را در زمينه اصلاح غذا به وسيله روزه دار ، در سه نكته زير خلاصه كرد كه پايبندى و رعايت آنها موجب مى شود تا روزه دار ، هر چه بيشتر ، از مواهب و دستاوردهاى ضيافت الهى ،
بهره مند گردد :
۱ . حلال بودن آنچه خورده و آشاميده مى شود و پرهيز از غذاهاى حرام و شبهه ناك .
۲ . تناسب نوع و مقدار غذاها و نوشيدنى ها با نياز و خواسته بدن و پرهيز روزه دار از غذاهاى رنگارنگ و افزون از حدّ نياز .
۳ . خوردن و آشاميدن به قصد قربت و با انگيزه كسب رضاى الهى و اطاعت از فرمان او .
عالم ربّانى مرحوم آية اللّه ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى ، در پايان بحثى كه درباره انواع روزه داران از جهت برخوردشان با خوردنى ها و آشاميدنى ها دارد ، مى گويد :
برخى از آنان ، همه خورد و خوراكشان ، حلال و دور از اسراف و تجمّل است ؛ بلكه در مقدار خوردنى و آشاميدنى شان ، حتّى از اندازه حلال و غير مكروه هم متواضعانه مى كاهند و اين گونه از لذّت مى گذرند و در خورشت ، به يك نوع ، بسنده مى كنند ، يا بعضى از لذّت ها و فزونى ها را ترك مى كنند .
درجات آنان نزد پروردگارشان ، كه نگاه دارنده تلاش ها و مجاهدت هاى آنان است ، محفوظ است و آنان پاداش مى يابند و هيچ ستمى به آنان نمى شود . خداوند ، آنان را به بهترين كارهايشان پاداش مى دهد و از عطاى خويش ، بى حساب بر آنان مى افزايد . پس هيچ كس نمى داند چه پاداش هاى بزرگى ـ كه مايه چشم روشنى است و برايشان پنهان نگه داشته شده است ـ خواهند داشت ؛ پاداش هايى كه بر هيچ دلى خطور نكرده است .
خدايا! ما را هم از آنان قرار بده!

پرهيز از غذاهاى شبهه ناك

اگر روزه دار بخواهد از روزه اش بهره ببرد ، سزاوار است كه نه تنها از غذاهايى كه حرمتشان قطعى است ، بلكه از غذاهاى شبهه ناك هم پرهيز كند . غذاهاى شبهه ناك دو گونه اند :
نوع اوّل : غذاهايى كه در ظاهر ، حلال شمرده مى شوند ، مثل : غذايى كه ميزبانِ مسلمان براى ميهمانش تهيّه مى كند ؛ ولى ميهمان ، احتمال مى دهد كه از مال حرام باشد .
نوع دوم : غذاهايى كه در ظاهر ، حرام شمرده مى شوند ، مثل : غذايى كه از مال مخلوط به حرام تهيّه مى شود ، به گونه اى كه جدا كردن حلال و حرام آن ، ممكن نيست .
نكته قابل توجّه در اين زمينه ، آن است كه اسلام براى استفاده از اين گونه غذاها ، راه حل دارد و براى رهايى از پيامدهاى آن ، تدبيرى انديشيده است ، مانند پرداخت خمس مال شبهه ناك . از اين راه ، روزه دار مى تواند از مشكل غذاهاى شبهه ناكى كه بخصوص در ميهمانى ها مى خورد و يا به ميهمانان خود مى دهد ، برهد ، تا روزه ماه رمضان پاك و داراى آثار معنوى بيشترى باشد .