۰.امير مؤمنان ، امام على عليه السلام ، در اشاره به اين سه مرتبه مى فرمايد :صَومُ القَلبِ خَيرٌ مِن صِيامِ اللِّسانِ وَ صِيامُ اللِّسانِ خَيرٌ مِن صِيامِ البَطنِ ؛

۰.روزه دل ، بهتر از روزه زبان است و روزه زبان ، بهتر از روزه شكم .

هر يك از اين دو مرتبه اخير ، به نسبت تلاش روزه داران و آمادگى آنان ، مراتب بسيارى دارد ، علاوه بر اين كه خودِ روزه هم از زاويه انگيزه هاى روزه دار ، گوناگون است . نقطه اوج اين مراتب ، حال روزه دارى است كه انگيزه روزه دارى اش ، نه بيم از كيفر و نه شوق به ثواب ؛ بلكه تنها به خاطر فرمان بُردارى از فرمان الهى ، علاقه مندى به تقرّب به خداى سبحان و كسب رضا و لقاى اوست .
از خداوند سبحان مى خواهيم كه توفيقمان دهد تا در راه آنچه موجب افزايش بهره ما از ضيافت كريمانه رمضان مى شود ، بكوشيم و بالاترين و والاترينِ مراتب روزه دارى را به ما عنايت فرمايد .

دسته سوم . روزه خواصّ خواص

اين مرتبه از روزه ، با باز داشتن قلب و نگهدارى آن از هر چيزى كه اشغال كننده دل (چه حلال و چه حرام) است بجز خدا ، به دست مى آيد . ابو حامد غزالى (م ۵۰۵ ق) در توصيف اين مرتبه از روزه مى گويد :
امّا روزه خواصّ خواص ، روزه دل از همّت هاى دون و انديشه هاى دنيوى و باز داشتن كلّى آن از غير خداوند است . شكستن اين مرتبه از روزه ، با انديشه درباره غير خدا و قيامت ، و فكر درباره دنيا تحقّق مى يابد ـ مگر دنيايى كه به خاطر دين خواسته شود ، كه چنين دنيايى ، توشه آخرت است و دنيا نيست ـ تا آن جا كه اهل دل گفته اند : «هر كس در روزش به تدبير آنچه با آن افطار مى كند ، اهتمام ورزد ، گناه بر او نوشته مى شود ؛ چرا كه اين ، از كم اطمينانى به فضل خدا و يقين اندك به روزىِ موعود خويش است» .
اين مرتبه ، رتبه پيامبران ، صدّيقان و مقرّبان است . در تفصيل قولى آن ، نبايد درنگ طولانى داشت ؛ ولى در تحقّق عملى آن ، تأمّلْ به جاست ؛ چرا كه آن ، رويكرد به خداوند و روى گردانى از غير خدا با همه همّت است و آراسته شدن به اين سخن خداست كه :
« قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ فِى خَوْضِهِمْ يَلْعَبُونَ ؛ بگو : «خدا» ! سپس وا گذارشان
تا در باطل خويش به بازيچه مشغول باشند» .