ابعاد تعقل در قرآن

1.. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۴۴۰.

2.. طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۱۳۱.

3.. خندان، منطق کاربردی، ص‌۲۶.

4.. از جمله این موارد می‌‌توان به این آیات اشاره کرد: ۱) (یا ایّها الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِكُمْ لا یأْلُونَكُمْ خَبالاً وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَما تُخْفی‏ صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ قَدْ بَینَّا لَكُمُ الْآیاتِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ)؛ اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! محرم اسرارى از غیر خود، انتخاب نكنید! آنها از هرگونه شرّ و فسادى در باره شما، كوتاهى نمى‏كنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید. (نشانه‏هاى) دشمنى از دهان (و كلام) شان آشكار شده و آنچه در دل‌هایشان پنهان مى‏دارند، از آن مهم‌تر است. ما آیات را براى شما بیان كردیم اگر اندیشه كنید (سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۱۸)؛ ۲) (وَمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَعِبٌ‏ وَلَهْوٌ وَلَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیرٌ لِلَّذینَ یتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُون)؛ زندگى دنیا، چیزى جز بازى و سرگرمى نیست! و سراى آخرت، براى آنها كه پرهیزگارند، بهتر است! آیا نمى‏اندیشید؟! (سورۀ انعام، آیۀ ۳۲). برای موارد مشابه، نک: سورۀ اعراف، آیۀ ۱۶۹؛ سورۀ یوسف، آیۀ ۱۰۹؛ سورۀ مؤمنون، آیۀ ۸۰؛ سورۀ قصص، آیۀ ۶۰؛ سورۀ حدید، آیۀ ۱۷.

1.. سورۀ نساء، آیۀ ۵۴.

2.. سورۀ بقره، آیۀ ۲۵۱؛ سورۀ ص، آیۀ ۲.

3.. سورۀ مائده، آیۀ ۱۱۰؛ سورۀ زخرف، آیۀ ۶۳.

4.. سورۀ نساء، آیۀ ۱۱۳.

5.. دربارۀ اعطایی بودن حکمت، نک به آیۀ شریفۀ (يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثيرا) (سورۀ بقره، آیۀ ۲۶۹).

6.. (ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‏ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ) (سورۀ اسراء، آیۀ ۳۹).

7.. (القرآن الحکیم) (سورۀ یس، آیۀ ۲).

8.. تعلیم کتاب و حکمت اصطلاحی پرکاربرد در آیات قرآن است. برای مثال، می‌توان به این آیات اشاره کرد: (وَيُعَلِّمُهُ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْراةَ وَالْإِنْجيل‏) (سورۀ آل‌عمران، آیۀ۴۸)؛ (لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنينَ إِذْ بَعَثَ فيهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفي‏ ضَلالٍ مُبينٍ) (سورۀ آل‌عمران، آیۀ ۱۶۴)؛ (إِذْ قالَ اللَّهُ يا عيسَى ابن مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتي‏ عَلَيْكَ وَعَلى‏ والِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْراةَ وَالْإِنْجيل‏) (سورۀ مائده، آیۀ ۱۱۰)؛ (رَبَّنا وَابْعَثْ فيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزيزُ الْحَكيم) (سورۀ بقره، آیۀ‏ ۱۲۹).

9.. (وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظيماً) (سورۀ نساء، آیۀ ۱۱۳).