بغداد - به‌ویژه از زمان شیخ مفید - برای نخستین بار کتاب‌هایی در حوزه کلام تدوین کردند که مسائل کلامی را در قالب یک نظام جامع کلامی بررسی می‌کرد. در این آثار کلامی از ادبیات و نظام کلامی معتزله بهره بسیار گرفته می‌شد.

مدرسه کلامی امامیه در بغداد در نیمه سده پنجم و با حمله سَلاجقه به بغداد و کوچ شیخ طوسی از بغداد به شهر نجف، به پایان رسید. برخی عالمان این شهر در ری و برخی در شهر‌های دیگر مانند حلب و طرابلس سُکنی گزیدند.

عصر شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی و شیعی قلمداد کرد. عالمان بزرگ شیعه مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی در همین دوره ظهور کردند. آثار کلامی و حدیثی مهمی در این دوره نوشته شد و مجالس رسمی درس در امامیه به وجود آمد.

اقدامات آل بویه در بغداد سبب شد تا کلام امامیه که در سده سوم به محاق رفته بود،‌ بار دیگر توسط نسل جدیدی از عالمان امامی‌مذهب پدیدار شود. خاندان نوبختیان و شاگردانشان و کمی بعد شیخ مفید و شاگردانش مانند ابوالفتح کراجکی، سید مرتضی، شیخ طوسی و شاگردان آنان مانند ابوالصلاح حلبی و سلّار دیلمی از مهم‌‌ترین این عالمان هستند. این افراد آثار علمی مهمی در همه حوزه‌های علمی به ویژه علم کلام تولید کردند و علم کلام امامیه تا سال‌ها بر همان روش و محتوا به حیات خود ادامه داد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کلام امامیه در این دوره تعامل گسترده با کلام معتزله است. اختلافات و درگیری‌های جدّی این دو جریان در همه موضوعات کلامی در دوره گذشته، به تدریج در این مدرسه جای خود را به تعامل گسترده در حوزه توحید و عدل و محدود کردن اختلافات گذشته به حوزه امامت داد.^۱ از سوی دیگر، معتزلیان نیز از این تعامل متأثر شدند و «معتزلیانِ شیعه شده» نمونه روشن این ادعا هستند.^۲ این تعاملات آن قدر گسترده شده که سبب می‌شود نقیب سادات که خود از بزرگان امامیه بوده است، از شیخ مفید درباره تمایزهای کلام امامیه و معتزله بپرسد.^۳

ویژگی دیگر مدرسه بغداد را می‌توان جامع‌نگاری در حوزه کلام دانست. عالمان