وَقَالَ (وَ جَنَّاتٌ‏ مِنْ أَعْنابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِیلٌ‏ صِنْوانٌ‏ وَغَیرُ صِنْوانٍ‏ یسْقى‏ بِماءٍ واحِدٍ وَنُفَضِّلُ‏ بَعْضَها عَلى‏ بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ‏ إِنَّ فِی ذلِکَ‏ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ)^۱ وَقَالَ (وَ مِنْ آیاتِهِ یرِیکُمُ الْبَرْقَ‏ خَوْفاً وَطَمَعاً وَینَزِّلُ‏ مِنَ السَّماءِ ماءً فَیحْیی بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ)‏^۲ وَقَالَ‏ (قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ‏ ما حَرَّمَ‏ رَبُّکُمْ‏ عَلَیکُمْ‏ أَلَّا تُشْرِکُوا بِهِ شَیئاً وَبِالْوالِدَینِ إِحْساناً وَلا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ‏ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَإِیاهُمْ‏ وَلا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ‏ ما ظَهَرَ مِنْها وَما بَطَنَ‏ وَلا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ‏ إِلَّا بِالْحَقِ‏ ذلِکُمْ‏ وَصَّاکُمْ بِهِ‏ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ)‏^۳ وَقَالَ‏ (هَلْ لَکُمْ‏ مِنْ ما مَلَکَتْ أَیمانُکُمْ‏ مِنْ شُرَکاءَ فِی ما رَزَقْناکُمْ‏ فَأَنْتُمْ فِیهِ سَواءٌ تَخافُونَهُمْ‏ کَخِیفَتِکُمْ أَنْفُسَکُمْ‏ کَذلِکَ‏ نُفَصِّلُ الْآیاتِ‏ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ).^۴۵ ‏

از هشام ابن حکم استدلالی عقلی برای معرفت خداوند نقل شده است که می‌توان جانمایه آن را در همین آیات پیدا کرد.

او با تحلیل و بررسی نفس انسانی و ترکیب و ساختار عالمانه آن به این نتیجه رسیده است که هر سازه‌ای نیازمند سازنده‌ای عالم و قادر است.^۶ نکته قابل توجه در عبارات هشام آن است که او - برخلاف محدّثان - به جنبه‌های استدلالی عقل توجه داشته است؛ در حالی‌که در عبارت محدّثان تنها می‌توان به توانایی عقل در فهم و شناخت درست از نادرست دست یافت.

برمی‌گزینند.^۱ همچنین با اشاره به آیاتی از قرآن کریم که دربرگیرنده استدلال‌هایی بر توحید و دیگر معارف دینی‌اند، بر جایگاه عقل در فهم معارف دینی تأکید شده است:

۰.یا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَتَعَالَى أَکْمَلَ لِلنَّاسِ الْحُجَجَ بِالْعُقُولِ وَنَصَرَ النَّبِیینَ بِالْبَیانِ وَدَلَّهُمْ عَلَى رُبُوبِیتِهِ بِالْأَدِلَّةِ فَقَالَ‏ (وَ إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ. إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ‏ وَالْأَرْضِ‏ وَاخْتِلافِ اللَّیلِ وَالنَّهارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِما ینْفَعُ النَّاسَ‏ وَما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماءٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَبَثَ‏ فِیها مِنْ کُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیاحِ‏ وَالسَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ‏ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ)‏^۲ یا هِشَامُ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ ذَلِکَ دَلِیلًا عَلَى مَعْرِفَتِهِ بِأَنَّ لَهُمْ مُدَبِّراً فَقَالَ‏ (وَسَخَّرَ لَکُمُ‏ اللَّیلَ وَالنَّهارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومُ مُسَخَّراتٌ‏ بِأَمْرِهِ‏ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ‏)^۳ وَقَالَ‏ (هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ‏ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ یخْرِجُکُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ‏ ثُمَّ لِتَکُونُوا شُیوخاً وَمِنْکُمْ مَنْ یتَوَفَّى مِنْ قَبْلُ‏ وَلِتَبْلُغُوا أَجَلًا مُسَمًّى‏ وَلَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ)‏^۴ وَقَالَ (إِنَّ فِی‏ اخْتِلافِ اللَّیلِ‏ وَالنَّهارِ وَما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ‏ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَتَصْرِیفِ الرِّیاح وَالسَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَینَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یعْقِلُونَ)‏^۵ وَ قَالَ (یحْی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَدْ بَینَّا لَکُمُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ)‏^۶