89
معنا و منزلت عقل در کلام امامیه

این کار را نیکو انجام داد، پس به امر خداوند صدیقى ثابت‌قدم شد؟»۱ این گزارش شدت سرسپردگی افرادی مانند صعصعة را از امام علی علیه السلام‌ نشان می‌دهد.

این گزارش طبری که مردم بر کتاب و سنت با علی علیه السلام‌ بیعت کردند و شیعیانش بر دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنانش،۲ نیز نشان‌دهنده همین دیدگاه در بین اصحاب خاص حضرت علی علیه السلام‌ است. خود امام علی علیه السلام‌ در نامه‌نگاری با معاویه به صراحت به اندیشه امامت شیعی پرداخته است:

۰.... خداوند متعال مى‏فرماید: «از خداوند اطاعت کنید و از رسول و اولوالامر خویش فرمان برید» این آیه در حق ما اهل بیت است، نه در حق شما... اى معاویه، آیا نمى‏دانى که امامان از ما هستند و از شما نیستند. خداوند شما را خبر داد که اولوالامر باید استنباط‌کنندگان علم باشند و نیز خبر داد که در همه امورى که مورد اختلاف شما واقع مى‏شود به خداوند و رسول او و اولوالامر که حاملان علم هستند رجوع کنید... بدان که ما اهل بیت، همان خاندان ابراهیم هستیم که بر آنان رَشک بردند. ما مورد حسد واقع شدیم همچنان که پدرانمان زین پیش مورد حسد واقع شده بودند. خداى تعالى فرمود آل ابراهیم و آل لوط و آل عمران و آل یعقوب و آل موسى و آل هارون و آل داوود. ما نیز آل محمد صلی الله علیه و اله‌ پیامبر خود هستیم. اى معاویه ندانسته‏اى که خداوند مى‏گوید «نزدیک‏ترین کسان به ابراهیم همانا پیروان او و این پیامبر و مؤمنان هستند و خداوند یاور مؤمنان است» و ما هستیم اولوالارحام که در این آیه آمده است: «پیامبر به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و زنانش مادر مؤمنان هستند و در کتاب خداوند خویشاوندان نسبى از

1.. شیخ مفید، الاختصاص، ص۱۲۱.

2.. طبری، تاریخ الطبری، ج۵، ص۶۴- ۶۵.


معنا و منزلت عقل در کلام امامیه
88

خلافت امام علی علیه السلام‌ پیروان بیشتری پیدا کرد و اصحاب خاص ایشان به این دیدگاه باور داشتند. از این گروه می‌توان به ابن عباس۱، اصبغ بن نباته۲، مالک اشتر۳، خزیمة بن ثابت۴ و حجر بن عدی۵ اشاره کرد.

گزارش موجود از صعصعة بن صوحان در مجادله با خوارج به‌خوبی نظریه امامت و تقابل این دیدگاه با نظریه عموم جامعه را نشان می‌دهد.

در این مجادله خوارج به صعصعة گفتند که اگر علی علیه السلام‌ با ما هم‌نظر بود، باز هم با او همراه می‌شدی؟ صعصعة گفت: بله. خوارج در پاسخ به او گفتند: پس تو در دینت مقلد علی هستی. پس برگرد که تو دین نداری. با این حال، صعصعة به آنان چنین پاسخ داد: «واى بر شما! چگونه تقلید نکنم از کسى که از خداوند تقلید کرد و

1.. ابن عباس در برابر این سخن عمر که دلیل قریش را در انتخاب نکردن علی علیه السلام‌ برای خلافت، کراهت آنان نسبت به جمع شدن نبوت و امامت در یک خاندان عنوان کرد، گفت: «آنها نسبت به آنچه خدا نازل کرده بود، کراهت داشتند» (نک: ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۲، ص۵۳).

2.. رجاليان اهل سنت او را به دلیل اعتقاد به رجعت تضعیف کرده‌اند (نک: عقیلی، ضعفاء العقیلی، ۱۲۹-۱۳۰). او همچنین به علم ویژه امام علی علیه السلام‌ و علم ایشان به حلال و حرام معتقد بوده است (نک: ‏شیخ صدوق، الخصال، ج۲، ص۶۴۵). او همچنین راوی روایتی دربارۀ علم امام علی علیه السلام‌ به بلایا، منایا و انساب است (نک: صفار، بصائر الدرجات، ص۲۶۰).

3.. او در روز بیعت با امام علی علیه السلام‌ ایشان را وصی الاوصیاء و وارث علم الانبیاء خواند (نک: یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷۹).

4.. خزیمة بن ثابت پس از بیعت با علی علیه السلام‌ می‌گفت: ما کسی را برگزیدیم که رسول خدا صلی الله علیه و اله‌ برای ما برگزید (نک: اسکافی، المعیار والموازنة، ص‌۵۱).

5.. حجر ابن عدی - پیش از جنگ صفین - در سخنانی چنین گفت: «ای امیرالمؤمنین زمام کار ما در دست توست و همگان شنوا و فرمان‌بردار توایم. اگر به خاور روی با تو به خاور آییم و اگر به باختر روی همراه تو آهنگ باختر کنیم و هر کار که بخواهی انجام خواهیم داد» (نک: همان، ص۱۳۰).

  • نام منبع :
    معنا و منزلت عقل در کلام امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد جعفر رضايي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20828
صفحه از 297
پرینت  ارسال به