قرار گیرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله در سفارشی به امام علی علیه السلام فرمودند: «خرد آن است که بهشت با آن به دست آید و خشنودی خداوند با آن خواسته شود».۱ همچنین به فرموده ایشان یکی از نشانه‌های خرد، کندن از خانه فریبنده(دنیا) و رو کردن به سرای جاودانه و توشه‌گیری برای خانه قبر و آمادگی برای روز رستاخیز است.۲ پیشرفت و توسعه مالی به‌تنهایی دلیل خردمندی صاحبان آن نیست. ثروت و فقر هر کدام چالش‌هایی‌اند که نشان‌دهنده عقل صاحبان آنها هستند.
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به این حقیقت تصریح شده است: «هفت چیز است که نشان‌دهنده عقل صاحبان آن است: مال بر میزان عقل صاحب آن، نیازمندی بر عقل نیازمند، مصیبت بر عقل بلادیده، خشم بر عقل خشمگین، نوشته بر عقل نویسنده آن و هدیه بر اندازه عقل هدیه‌دهنده دلالت دارد».۳
این نکته در حقیقت تمایز اصلی این کارکرد عقل با چیزی است که در فلسفه غرب، عقلانیت ابزاری (instrumental rationality) خوانده شده است. به نظر طرفداران این دیدگاه هیچ چیزی فی‌نفسه معقول نیست، بلکه عقلانیت رفتاری است که می‌تواند انسان را به اهدافش برساند.۴ ب نابراین، عقلانیت آن است که ما چطور می‌توانیم با رفتارهایمان اهداف خود را به دست آوریم. عقلانیت ابزاری، مفهومی نسبی است؛ بدین معنا که آنچه که انسان بدان باور دارد یا آن را انجام می‌دهد نسبت به اهدافش عقلانیت دارند.
1.. شیخ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۶۹.
2.. دیلمی، ارشاد القلوب الی الصواب، ج۱، ص۴۵.
3.. کراجکی، معدن الجواهر وریاضة الخواطر، ص۶۰.
4.. Gert, "rationality", p. ۷۷۳.
