ائمه علیهم السلام به مناظره با غیرشیعیان و اثبات عقلانی امامت پرداختهاند، نیاورده است. در ادامه، دیدگاههای مطرحشده در این دو کتاب در بحث عقل را تبیین خواهیم کرد.
۱. احمد بن محمد بن خالد برقی و کتاب المحاسن
المحاسن از نخستین تلاشهای امامیه در مدرسه قم برای جمعآوری روایات و تدوین کتب جامع روایی است. برقی در این کتاب تلاش کرده تا به همه حوزههای فکری مانند اعتقادات، فقه و اخلاق بپردازد؛ برای مثال، بخشهای «مصابیح الظلم» و «الصفوة والنور والرحمة» از جمله کتابهای اعتقادی، بخشهای «المآکل»، «الماء»، «المنافع»، «المرافق» فقهی و بخشهای «ثواب الاعمال» و «عقاب الاعمال» اخلاقی هستند.
تحلیل کتاب المحاسن نشان میدهد که برقی در مباحث عقل به کلی با دیدگاههای محدّث - متکلمان مدرسه کوفه موافق بوده است. او در بحث وجودشناسی عقل را موجودی مستقل و روحانی میداند.۱ انسانها از این عقل بهرهمند میشوند و خداوند عقل را به انسانها اِعطا کرده است.۲
او هرچند روایتی که مستقیماً به حجیّت عقل تصریح کند، نقل نکرده، ولی روایاتی را آورده است که لازمه آنها حجیّت عقل است؛ از جمله آنها میتوان به مواردی که ثواب و عقاب یا مجازات و حسابرسی خداوند را بر مبنای عقل میدانند،