1.. شیخ طوسی، الاستبصار، ج۲، ص۴.

2.. کلینی، کافی، ج۷، ص۲۱۲.

3.. همان، ص۱۱۵.

4.. در این‌باره مراجعه به سخنان عالمانۀ آیت‌الله سیداحمد مددی که در بخش پایانی کتاب خورشید شرق در سده سوم به چاپ رسیده است، پرفایده خواهد بود (نک: بیات مختاری، خورشید شرق در سده سوم: فضل بن شاذان نیشابوری، ص۸۱۸ - ۸۲۱). نخست آنکه فضل در زمان شهادت امام رضا علیه السلام‌ ۱۰ سال بیشتر نداشته است و نقل چنین روایتی توسط او از امام رضا علیه السلام‌ بسیار بعید است. دوم آن‌که شیخ صدوق در چند جا علل مطرح شده در کتاب فضل را نپذیرفته و چنین گفته است: «قد غلط الفضل» (شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۲۵۸). این عبارت نشان می‌دهد که حتی از دیدگاه شیخ صدوق نیز این کتاب از خود فضل است و روایتی از امام رضا علیه السلام‌ نیست. مگر اینکه گفته شود این کتاب برداشت و اجتهاد فضل از سخنان امام رضا علیه السلام‌ در مواضع گوناگون بوده است که باز هم با توجه به سن کم او در دوران امام رضا علیه السلام‌ بعید است چنین فرصتی برایش فراهم شده باشد.

1.. «عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِي شَيْبَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‏ ضَلَّ عِلْمُ ابن شُبْرُمَةَ عِنْدَ الْجَامِعَةِ إِمْلَاءِ رَسُولِ اللَّهِ ص‌وَ خَطِّ عَلِيٍّ ع بِيَدِهِ إِنَّ الْجَامِعَةَ لَمْ تَدَعْ لِأَحَدٍ كَلَاماً فِيهَا عِلْمُ الْحَلَالِ وَالْحَرَامِ إِنَّ أَصْحَابَ الْقِيَاسِ طَلَبُوا الْعِلْمَ بِالْقِيَاسِ فَلَمْ يَزْدَادُوا مِنَ الْحَقِّ إِلَّا بُعْداً إِنَّ دِينَ اللَّهِ لَا يُصَابُ بِالْقِيَاسِ» (کلینی، کافی، ج۱، ص۵۷).

2.. «مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ السُّنَّةَ لَا تُقَاسُ أَ لَا تَرَى أَنَّ امْرَأَةً تَقْضِي صَوْمَهَا وَلَا تَقْضِي صَلَاتَهَا يَا أَبَانُ إِنَّ السُّنَّةَ إِذَا قِيسَتْ مُحِقَ الدِّينُ» (کلینی، کافی، ج۱، ص۵۷).

3.. هرچند مقالات‌نگاران سنی از این اتهام سخنی به میان نیاورده‌اند و ابوالحسن اشعری ادعا کرده است که همه امامیه در فقه با اجتهاد مخالف بودند (نک: اشعری، مقالات الاسلامیین، ص۵۳).

4.. شیخ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۲۷۵- ۲۷۶.

5.. سید مرتضی، رسائل، ج۳، ص‌۳۱۱.

6.. برخی از پژوهشگران نیز هشام بن حکم را به دلیل وابستگی این افراد به او قیاس‌گرا دانسته‌اند. نویسنده پیشتر در مقاله‌ای نشان داد که هرچند یونس و پیروانش در کلام با هشام دیدگاهی مشابه دارند؛ ولی اینکه یونس و پیروانش جریان متمایزی را شکل دادند و در منابع رجالی به‌طور خاص‌به این گروه اشاره شده است به دلیل همین دیدگاه‌های فقهی یونس و پیروانش بوده است. به‌طور خاص‌کسانی با عنوان یونسی یا اصحاب یونس از آنها یاد شده است، به احتمال زیاد جریانی فقهی هستند، نه کلامی.