85
مهار خشم

معنی انکار (جحد) است که دو نوع است: انکار ربوبی که بی‌اعتقادی محض است. دوم: انکار آگاهانه و عمدی، سوم: ترک فرمان خدا، چهارم: برائت و پنجم: ضد شُکر. همچنین روایات دیگری نیز، به بیان ارکان کفر پرداخته‌اند. بنابراین کفری که ضد ایمان است، به خاطر معنای پوششی است که در ریشه این لغت وجود دارد و گویا فرد کافر، با کفر خود روی حق را می‌پوشاند و این کار او عمدی بوده و هیچ توجهی به ولی‌نعمت خود ندارد و در واقع نمی‌داند که با چه کسی مخالفت می‌کند.

رابطه کفر و غضب

یکی از روایاتی که غضب را از ارکان کفر دانسته است، روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله است که می‌فرمایند:
أَرکانُ الکفرِ أَربَعَةٌ الرَّغبَةُ وَ الرَّهبَةُ وَ السَّخَطُ وَ الغَضَبُ.۱
کفر، چهار ستون دارد: میل، فرار، نارضایی و خشم.
با توجه به انحصار ظاهر روایت، اهمیت این چهار صفت در تشکیل کفر معلوم می‌شود؛ به عبارتی می‌توان چهار رکن مذکور را چنین تبیین کرد که کفر یعنی:
یک: تمایل به غیرخدا؛
دو: دوری از حق؛
سه: نارضایتی از مشیت و وضع موجود؛
چهار: پرخاشگری به عنوان یک شیوه برخورد‌ رفتاری با دیگران.
همان‌گونه که در بررسی واژه‌ «غضب» و «غیظ» اشاره شد، غضب علائم مشترکی با کفر خواهد داشت؛ زیرا در غضب نیز، تمایلی جدی به غیر خدا وجود دارد و آن عبارت است از شیطان و انتقام که تحت عنوان شفاء الغیظ یا شفاء الغضب در روایات از آن نهی شده و در جای خود بررسی خواهیم کرد. همچنین، انجام عملی

1.الکافی، ج‌۲، ص‌۲۸۹.


مهار خشم
84

در واژه‌نامه‌های لسان ‌العرب۱ و مجمع ‌البحرین۲ و کتاب‌العین۳ واژه «کفر» به عنوان نقیض «ایمان» و نقیض «شکر» و همچنین به معنی غطاء یا پوشاندن معنا شده است. در کتاب مجمع ‌البحرین، ذیل همین عنوان، روایتی ‌از امام صادق علیه السلام نقل ‌شده است که معانی کفر در قرآن را پنج‌ تا می‌شمارد. این حدیث مفصل است و کامل آن در کتاب شریف کافی نقل شده است.۴ خلاصه حدیث چنین است: اول: کفر به

1.همان.

2.مجمع ‌البحرین، ج۳، ص۴۷۴.

3.كتاب العین، ج۵، ص۳۵۶.

4.الإمام الصادق علیه السلام _ «لَمَّا سُئِلَ عَن وُجُوهِ الكُفرِ فِی كِتابِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ _ : الكُفرُ فِی كِتابِ اللهِ عَلَی خَمسَةِ أَوجُهٍ: فَمِنهَا كُفرُ الجُحُودِ، وَ الجُحُودُ عَلَی وَجهَینِ، وَ الكُفرُ بِتَرک مَا أَمَرَ اللهُ، وَ كُفرُ البَرَاءَةِ، وَ كُفرُ النِّعَمِ. فَأَمَّا كُفرُ الجُحُودِ فَهُوَ الجُحُودُ بِالرُّبُوبِیةِ وَ هُوَ قَولُ مَن یقُولُ: لا رَبَّ وَ لا جَنَّةَ و لا نارَ! و هُو قَولُ صِنفَینِ مِنَ الزَّنَادِقَةِ یقَالُ لَهُمُ: الدَّهرِیةُ، وَ هُمُ الَّذِینَ یقُولُونَ: (وَ َمَا یهلِكُنَا إِلَّا الدَّهرُ)
وَ هُوَ دِینٌ وَضَعُوهُ لأَنفُسِهِم بِالاستِحسَانِ عَلَی غَیرِ تَثَبُّتٍ مِنهُم وَ لا تَحقِیقٍ لِشَیءٍ مِمَّا یقُولُونَ، قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ: (إِن هُم إِلاَّ یظُنُّونَ)
أَنَّ ذَلِک كَمَا یقُولُونَ. وَ قَالَ: (إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَیهِم ءَأَنذَرتَهُم أَم لَم تُنذِرهُم لاَ یؤمِنُونَ)
یعنِی بِتَوحِیدِ اللهِ تَعَالَی، فَهَذَا أَحَدُ وُجوهِ الكُفرِ. وَ أَمَّا الوَجهُ الآخَرُ مِن الجُحُودِ عَلَی مَعرِفَةٍ، وَ هُو أَن یجحَدَ الجَاحِدُ وَ هُوَ یعلَمُ أَنَّهُ حَقٌّ، قَدِ استَقَرَّ عِندَهُ وَ قَد قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ: (وَجَحَدُوا بِهَا وَاستَیقَنَتهَا أَنفُسُهُم ظُلمًا وَعُلُوًّا)
وَ قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ: (وَكَانُوا مِن قَبلُ یستَفتِحُونَ عَلَى الَّذِینَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءهُم مَّا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعنَةُ الله عَلَى الكَافِرِینَ)
فَهَذَا تَفسِیرُ وَجهَی الجُحُودِ. وُ الوَجهُ الثَّالِثُ مِنَ الكُفرِ كُفرُ النِّعَمِ، وَ ذَلِک قَولُهُ تَعَالَی یحكِی قَولَ سُلَیمَانَ علیه السلام: (هَذَا مِن فَضلِ رَبِّی لِیبلُوَنِی ءَأَشكُرُ أَم أَكفُرُ وَمَن شَكَرَ فَإِنَّمَا یشكُرُ لِنَفسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّی غَنِی كَرِیمٌ)
وَ قَالَ: (لَئِن شَكَرتُم لأَزِیدَنَّكُم وَلَئِن كَفَرتُم إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ)
وَ قَالَ: (فَاذكُرُونِی أَذكُركُم وَاشكُرُوا لِی وَلاَ تَكفُرُونِ) .
وَ الوَجهُ الرَّابِعُ مِنَ الكُفرِ تَرک مَا أَمَرَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ، وَ هُوَ قَولُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ: (وَإِذ أَخَذنَا مِیثَاقَكُم لاَ تَسفِكُونَ دِمَاءكُم وَلاَ تُخرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِیارِكُم ثُمَّ أَقرَرتُم وَأَنتُم تَشهَدُونَ * ثُمَّ أَنتُم هَؤُلاء تَقتُلُونَ أَنفُسَكُم وَتُخرِجُونَ فَرِیقاً مِّنكُم مِّن دِیارِهِم تَظَاهَرُونَ عَلَیهِم بِالإِثمِ وَالعُدوَانِ وَإِن یأتُوكُم أُسَارَى تُفَادُوهُم وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَیكُم إِخرَاجُهُم أَ فَتُؤمِنُونَ بِبَعضِ الكِتَابِ وَتَكفُرُونَ بِبَعضٍ فَمَا جَزَاء مَن یفعَلُ ذَلِک مِنكُم)
فَكَفَّرَهُم بِتَرک مَا أَمَرَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ وَ نَسَبَهُم إِلَی الإِیمَانِ وَ لَم یقبَلهُ مِنهُم وَ لَم ینفَعهُم عِندَهُ فَقَالَ: (فَما جَزاءُ مَن یفعَلُ ذلِک مِنكُم‏ إِلَّا خِزی فِی الحَیاةِ الدُّنیا وَ یومَ القِیَامَةِ یرَدُّونَ إِلى‏ أَشَدِّ العَذابِ‏ وَ مَا اللهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعمَلُون‏) .
وَ الوَجهُ الخَامِسُ مِنَ الكُفرِ كُفُرُ البَرَاءَةِ، وَ ذَلِک قَولُهُ عَزَّ وَ جَلَّ یحكِی قَولَ إِبرَاهِیمَ علیه السلام: (كَفَرنا بِكُم وَ بَدا بَینَنا وَ بَینَكُمُ العَداوَةُ وَ البَغضاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤمِنُوا بِاللهِ وَحدَ‏هُ)
یعنِی تَبَرَّأنَا مِنكُم، وَ قَالَ یذكُرُ إِبلِیسَ وَ تَبرِئَتَهُ مِن أَولِیائِهِ مِنَ الإِنسِ یومَ القِیامَةِ: (إِنِّی كَفَرتُ بِما أَشرَكتُمُونِ مِن قَبلُ)
وَ قَالَ: (إِنَّمَا اتَّخَذتُم مِن دُونِ اللهِ أَوثاناً مَوَدَّةَ بَینِكُم‏ فِی الحَیاةِ الدُّنیا ثُمَّ یومَ القِیَامَةِ یكفُرُ بَعضُكُم بِبَعضٍ وَ یلعَنُ بَعضُكُم بَعضاً)
یعنِی یتَبَرَّأُ بَعضُكُم مِن بَعضٍ».

الكافی، ج‌۲، ص‌۳۸۹.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32462
صفحه از 299
پرینت  ارسال به