تعقل است؛ یعنی در اینجا خشم به عنوان یک عملکرد منطقی، ولو در ظاهر ناراحت ‌کننده مطرح است. بر اساس دیدگاه‌های اسلامی، خشم عاقل مصداق کاملی از عقل‌ عملی است. به طور طبیعی، چنین عملی بر اساس تدابیر قبلی صورت می‌گیرد. صرفاً درک و فهم ذهنی صحیح، برای حل معضلات کافی نخواهد بود؛ زیرا همان طور که روایت زیر از آن حضرت، مورد را در برابر انسان جاهل مطرح می‌کند، عملکرد عقلی خشم، در جایی است که نیاز به واکنش و رفتار وجود داشته باشد. در چنین مواردی عاقل به جای اینکه صرفاً حرف بزند و احساساتش را تخلیه کند، بروز و ظهور فعال‌تری از خود نشان می‌دهد.
غَضَبُ الجَاهِلِ فِی قَولِهِ وَ غَضَبُ العَاقِلِ فِی فِعلِهِ.^۱
خشم انسان نادان در گفتارش است و خشم انسان عاقل در اعمالش.

۴. خشم معصوم

در این بخش، روایات مربوط به سیره پیامبر‌ صلی الله علیه و آله و أئمه معصوم را در ارتباط با خشم بیان می‌کنیم. به طور کلی، از این روایات به دست می‌آید که در مواردی از حضرات معصوم، حالات خشم و غضب دیده می‌شده و چون ملاک‌های خشم مثبت، قطعاً آن را توجیه می‌کند، ما صرفاً به بررسی مصادیق خشم آنها می‌پردازیم. حدیث نبوی، در مورد علت غضب خودشان توضیح می‌دهند:
وَ مَالِی لاأَغضَبَ وَ أَنَا آمُرُ وَلاأُتبَع.^۲
چرا خشمگین نشوم؛ در حالی که امر می‌کنم، ولی پیروی نمی‌شوم.
در برابر رسالت الهی، حضرت همه جان و مال خود را داد و صرفاً زندگی‌اش را وقف مردم نمود. هر دستور و خواسته‌ای که در تمام مدت رسالت خود از مردم داشت فقط برای خودشان بود. به مصداق آیه کریمه (قُل مَا سَأَلتُکم مِّن أَجرٍ فَهُوَ لَکم) ^۳
قرآن

مرحله عمل، به تدریج سوگیری الهی و صبغه اعمال و نیات فرد را به یکرنگی و توحید نزدیک می‌گرداند؛ تا جایی که هیچ موضوعی در زندگی نیست، مگر اینکه نگرش الهی خاصی در مورد آن دارند. حافظان قرآن، همراه با این معلومات خود، احساس مقدسی همراه دارند که باعث احساس ارزشمندی و بالارفتن عزت ‌نفس آنها می‌شود. این احساس مقدس، از معامله‌پذیر‌ بودن آنها جلوگیری کرده و آنها را در برابر انواع تمایلات نفسانی و انحرافات اجتماعی حفظ می‌کند. آنان در برابر هر گونه انحراف، عکس‌العمل جدی یا حدّة نشان خواهند داد.

۲. خشم دوست

خشم یک دوست واقعی می‌تواند، از مصادیق بحق غضب باشد. این خشم که نوعی تندی و مقابله در برابر معایب دوست است، علی‌رغم پافشاری طرف مقابل در اشتباهش ادامه دارد تا او را به ترک یا پذیرش رفتار اشتباهش وادار کند یا مأیوس از همراهی نکند، از پا نمی‌نشیند؛ حتی در شناختن دوست برتر نیز، دفعات بیشتر تندی، به عنوان یک ملاک معرفی شده است. در این صورت، حساب دوستانی که نسبت به معایب ما تذکر نمی‌دهند، با دوستان واقعی کاملاً جدا می‌شود. روایتی از امیرمؤمنان‌ علیه السلام این معیار را توصیف کرده است:
خَیرُ إِخوَانِکَ مَن کَثُرَ إِغضَابُهُ لَکَ فِی الحَقِّ.^۱
بهترین دوستانت کسی است که به خاطر حق، بیشتر تو را خشمگین کند.
همان طور که ملاحظه می‌شود بازگشت این معیار نیز، به حق‌محوری است؛ زیرا دوست صمیمی انسان، به خاطر حق‌محوری خود این کار را انجام می‌دهد.

۳. خشم عاقل

یکی دیگر از انواع خشم مثبت که از مصادیق حق‌محوری است، خشم بر اساس