285
مهار خشم

اجتماعی آن سخن گفتیم، در اینجا نیز، با یک ردیف از نتایج مثبت و حیاط‌بخشی رو به رو هستیم که راز حکمت خداوند را از خلقت این هیجان در انسان فاش می‌سازد. برخی از آثار و عواقب خشم، با جهت‌گیری مثبت بر اساس روایات به شرح زیر است:

۱. استجابت دعا

مطابق برخی روایات، داشتن تعصب و سوگیری جدی به مبدأ خلقت یا آفریننده هستی، منشاء آثار است؛ زیرا در صورت بی‌تفاوت‌بودن نسبت به مبدأ، گویا اصل دینداری و جهت‌گیری بنده زیر سؤال می‌رود. درنظام ارزشی اسلام، هر چه بنده به وابستگی مطلق به خالق خود و انقطاع از ماسوی‌الله برسد، یک ارزش محسوب می‌شود؛ لذا هر موضوعی موجب غفلت از پروردگار بشود، نهی می‌شود. در مقابل، داشتن توجه و جهت‌گیری دائمی و تعصب‌ورزی نسبت به خالق هستی می‌تواند، منشأ آثاری بشود. خشم مثبت از جهت وفاداری و حضور قلب دائمی به خدا مورد توجه است. واکنش مثبت به مسائل پیرامونی، دلیل این توجه است. به خصوص در موقعیت‌هایی که عکس‌العمل رفتار بنده در هدایت مردم ضروری بوده باشد و صرفاً برای خود نباشد. در این ‌صورت، به میزان بی‌تفاوتی نسبت به هدایت مردم غفلت شده است. امام صادق‌ علیه السلام داستانی از دو فرشته الهی نقل می‌کنند که چگونه به علت نداشتن تعصب به موقع، مورد بی‌توجهی پروردگارند:
خداوند عزَوجل دو فرشته خویش را به سوی مردم شهری فرستاد تا زمانی که به شهر رسیدند، مردی را دیدند که خدا را می‌خواند و سخت ناله می‌کرد. یکی از دو فرشته به همراهش گفت: «آیا این دعا‌کننده را می‌بینی؟» گفت: «بله، لکن به دنبال دستور پروردگارم می‌روم». اولی گفت: «اما من هیچ‌کاری انجام نمی‌دهم تا نزد پروردگار برگردم». نزد خداوند برگشت و گفت: «خدایا، زمانی که به شهر رسیدم، فلان بنده‌ات را دیدم که تو را می‌خواند و سخت ناله می‌کرد». خداوند فرمود:


مهار خشم
284

از جمله احادیث دیگر در زمینه خدامحوری از آن حضرت است که به فرموده‌ خودشان از تورات تحریف‌ نشده گرفته‌اند:
اخترت من التوراة اثنی عشر آیة فنقلتها إلی العربیة و أنا أنظر إلیها فی کلّ یومٍ ثلاث مرّات: یابنَ آدَمَ أَتَغضَبُ عَلَی مِن أَجلِ نَفسِکَ وَلاتَغضَبُ عَلَی نَفسِکَ لأَجلِی؟۱
دوازده آیه از تورات برگزیدم و به زبان عربی برگرداندم و هر روز سه بار به آن نگاه می‌کنم: ای آدمی‌زاده ! آیا بر من به خاطر خودت خشم ‌می‌گیری؛ ولی بر خودت به خاطر من خشم نمی‌گیری؟
توصیه در روایت فوق، یک توصیه توحیدی فرا اسلامی است. حضرت می‌فرمایند که حتی در آیات تورات هم آمده که انسان، خشمش به خاطر خدا باید باشد. چه زشت است که انسان به خاطر نیازها و مشکلاتش به خدا خشم ‌گیرد؛ ولی به خاطر عمل ‌نشدن به حقوق الهی، اصلاً ناراحت نشود.

۲. حق‌گویی

از سایر ملاکات فرعی‌تر از حق‌محوری، در اینجا می‌توان به حق‌گویی اشاره کرد. انسان مؤمن و با وجدان در هر شرایطی، ولو به ضرر خود هم که شده مطلب حق را باید اظهار کند. دعای امام جواد‌ علیه السلام در تعقیبات نماز صبح، در معیار فوق به ملاک حق‌گویی در حالت خشم و غیر خشم اشاره شده است:
اللهُمَّ إِنِّی أَسأَلُکَ خَشیتَکَ فِی السِّرِّ وَ العَلانِیةِ وَ کَلِمَةَ الحَقِّ فِی الغَضَبِ وَ الرِّضَا وَ القَصدَ فِی الفَقرِ وَ الغِنَی.۲
خداوندا! در نهان و آشکار واهمه‌داشتن از تو را می‌خواهم و گفتار حق در حالت خشم و خشنودی و میانه‌روی در حالت فقر و دارایی.

ب _ آثار خشم مثبت

درست عکس آنچه در خشم منفی، از پی‌آمدهای رفتاری و عوارض شخصی و

1.المواعظ‌ العددیه، ص۴۲۰.

2.الکافی، ج۲، ص۵۴۸؛ بحار الأنوار، ج۸۳، ص۲.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32428
صفحه از 299
پرینت  ارسال به