275
مهار خشم

مردی به پیامبر‌ صلی الله علیه و آله گفت: ای رسول خدا! (چیزی)به من بیاموز». فرمود: «برو و خشم مگیر». مرد گفت: «همین مرا بس است». به سوی خاندانش بازگشت. ناگاه دید بین قومش جنگی درگرفته است که آنان صف کشیده‌اند و لباس رزم بر تن کرده‌اند. این صحنه را که دید، او هم لباس جنگ پوشید و در کنار آنان ایستاد. سپس کلام رسول خدا‌ صلی الله علیه و آله را به یاد آورد که فرموده بود: «خشم مگیر». سلاحش را کنار نهاد و به سوی گروهی که دشمن قومش بود، حرکت کرد و به آنان گفت: «ای مردم! هر حقی که از بابت جراحت، قتل، زد‌و‌خورد دارید، من از مال خود تمام آن را به شما می‌دهم». آنان در جواب گفتند: «آنچه که بوده، برای خودتان باشد، ما به این رفتار نسبت به شما سزاوارتریم». دو گروه آشتی نمودند و خشم رخت بربست.۱

1.عن مُعلّی‌بن‌خُنَیسٍ عن أبی‌عبد‌الله علیه السلام قال: «قَالَ رَجُلٌ لِلنَّبِی صلی الله علیه و آله یا رَسُولَ اللهِ! عَلِّمنِی قَالَ اذهَب وَ لا تَغضَب فَقَالَ ‌الرَّجُلُ قَد اكتَفَیتُ بِذَاک فَمَضَی إِلَی أَهلِهِ فَإِذَا بَینَ قَومِهِ حَربٌ قَد قَامُوا صُفُوفاً وَ لَبِسُوا السِّلاحَ فَلَمَّا رَأَی ذَلِک لَبِسَ سِلاحَهُ ثُمَّ قَامَ مَعَهُم، ثُمَّ ذَكَرَ قَولَ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله لا تَغضَب فَرَمَی السِّلاحَ ثُمَّ جَاءَ یمشِی إِلَی القَومِ الَّذِینَ هُم عَدُوُّ قَومِهِ فَقَالَ: یا هَؤُلاءِ مَا كَانَت لَكُم مِن جِرَاحَةٍ أَو قَتلٍ أَو ضَربٍ لَیسَ فِیهِ أَثَرٌ فَعَلَی فِی مَالِی أَنَا أُوفِیكُمُوهُ فَقَالَ القَومُ: فَمَا كَانَ فَهُوَ لَكُم نَحنُ أَولَی بِذَلِک مِنكُم. قَالَ: فَاصطَلَحَ القَومُ وَ ذَهَبَ الغَضَبُ‏».
الكافی، ج۲، ص۳۰۴.


مهار خشم
274

در دیدگاه اخلاقی اسلام، آنچه پیروزی محسوب می‌شود، عفو، بخشش و فرو خوردن خشم به وقت غضب است. آینده‌ با افتخار مؤمن، موقعی است که به وقت قدرت ببخشد. این قدرت جزو نیروهای جاذبه‌دار انسانی است که شاید در کمتر از جوامع، به این صراحت پایبندی به آن اعلام شود؛ یعنی عکس آن چیزی که در بدو امر تمایل به انتقام و چیره‌شدن وجود دارد، پیروزی و کسب قدرت در واقع از آن کسی است که عفو و بخشش‌ کرده و سنگینی وجدان اخلاقی خود را بر گرده حریف انداخته است. این مطلب از فرمایش حضرت علی علیه السلام درنامه‌شان به حارث همدانی استفاده می‌شود که عاقبت خوش با پیرزی ظاهری نیست؛ بلکه فروتنی و کنترل خشم است: «وَ اکظِمِ الغَیظَ، وَ تَجَاوَز عِندَ المَقدِرَةِ، وَ احلُم عِندَ الغَضَبِ، وَ اصفَح مَعَ الدَّولَةِ؛ تَکن لَک العَاقِبَةُ»۱
؛ «خشم را فرو خور و به هنگام توانایی گذشت کن و در هنگام عصبانیت بردبار باش و در وقت چیرگی ببخشای تا سرانجامت نیکو باشد»
؛ «برخی از احادیث نیز‌به طور کلی عزت در دنیا و آخرت را برای فروخورنده خشم بیان می‌کنند که می‌تواند، مدرک کلی و کافی برای اثبات مدینه فاضله باشد؛ مانند حدیث امام صادق علیه السلام که فرمودند: «مَا مِن عَبدٍ کظَمَ غَیظاً إِلّازَادَهُ اللهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ عِزّاً فِی الدُّنیا وَ الآخِرَةِ وَ قَد قَالَ اللهُ عَزَّ‌وَ‌جَل»‏۲ ؛ هیچ بنده‌ای نیست که خشمش را فرو خورد، مگر آنکه خداوند عزّوجل، عزت دنیا و آخرت او را فزونی بخشد».
در مدینه فاضله اسلام، آحاد مردم با عمل‌ کردن به این توصیه‌های اخلاقی، به آن احساس ارزشمندی عمیق و واقعی رسیده و با اعتماد به نفس کامل، از پرسه‌زنی در اطراف ارزش‌های آنی و بی‌دوام پرهیز می‌کنند. گویا مسابقه‌ای برای کسب فضایل در بین مردم وجود دارد که هر ‌کس برای رسیدن به یک ارزش، از دیگری در کار خیر سبقت می‌جوید. داستانی که معلی‌بن‌خنیس از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند، یکی از مصادیق عملی ده‌ها مورد در تاریخ است که نقل شده است:

1.نهج البلاغة، نامۀ ۶۹.

2.الكافی، ج۲، ص۱۱۰؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۷۷.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32786
صفحه از 299
پرینت  ارسال به