265
مهار خشم

یا عَلِی سَبعَةٌ مَن کنَّ فِیهِ فَقَدِ استَکمَلَ حَقِیقَةَ الإِیمَانِ وَ أَبوَابُ الجَنَّةِ مُفَتَّحَةٌ لَهُ مَن أَسبَغَ وُضُوءَهُ وَ أَحسَنَ صَلاتَهُ وَ أَدَّی زَکاةَ مَالِهِ وَ کفَّ غَضَبَهُ۱
یا علی! هفت چیز است که اگر در کسی باشد، حقیقت ایمان را کامل کرده و درهای بهشت بر او گشوده می‌گردد. کسی ‌که وضویش را تمام کند و نمازش را نیکو کند و زکات مالش را بپردازد و از خشمش جلوگیری کند و.
.. .
یعنی کنترل خشم در کنار سایر توصیه‌ها، نقش کلیدی در توجیح مؤمن‌شدن دارد. تبیین این مسئله اینکه از سویی، کنترل پرخاش، صداقت در اعتقاد به خدا و ارزش‌های الهی را می‌رساند و از سوی دیگر، فرد معتقد به خداوند، بدون کنترل خشم که مایه‌هایی از کفر و پراکندگی فکر و پاشیدگی روان شناختی است، نمی‌تواند اهل عمل واقعی بر مبنای معتقداتش باشد؛ پس کنترل خشم در اینجا از یک نظر، حکم مانع عمل است؛ لذا خشم را در همان ابتدا و در مرحله غیظ باید کنترل کرد؛ زیرا در مرحله بروز دشوار خواهد شد. چنانچه حضرت در فقره دیگری تاکید فرمودند که: «مَن کظَمَ غَیظاً مَلأ اللهُ جَوفَهُ إِیمَاناً»۲ ؛ «هر که خشمی را فرو خورد، خداوند درون او را از ایمان پُر کند».
تأکید زیاد بر کنترل غیظ در کنار غضب، به خاطر این نکته کلیدی است که سرنخ و نقطه شروع مهار غضب محسوب می‌شود. حتی در روایت دیگری از رسول خدا صلی الله علیه و آله ایمان ویژه و با کیفیتی را پاداش اهل کظم قرار داده‌اند:
یا عَلِی مَن کظَمَ غَیظاً وَ هُوَ یقدِرُ عَلَی إِمضَائِهِ أَعقَبَهُ اللهُ یومَ القِیامَةِ أَمناً وَ إِیمَاناً یجِدُ طَعمَهُ۳.
هر ‌کس خشمی را که می‌تواند آشکار کند، فروخورد، خداوند وی را از امنیت و ایمانی سرشار ‌سازد که مزه‌اش را بچشد.
به نظر می‌آید که منصفانه است، برای کنترل خشم، چنین پاداش‌هایی قرار داده

1.کتاب من‏ لا یحضره ‏الفقیه، ج۴، ص۳۵۹.

2.الأمالی، شیخ طوسی، ص۱۸۳؛ بحار الأنوار، ج۶۶.

3.کتاب من‏ لا یحضره ‏الفقیه، ج۴، ص۳۵۳؛ بحار الأنوار، ج۷۴، ص۴۶.


مهار خشم
264

و هر گونه خطا و همراه با توجه به تمام جوانب و احتمال‌های متعادل و مثبت خواهد بود؛ زیرا متأثر از هیجان نیست و بر فضای فکری و روان خود مسلط است؛ اما در غیر این ‌صورت، بی‌منطق‌ترین گزینه‌ها که تشویق پرخاش است، روی کار خواهد آمد. روایت دیگری از آن حضرت نیز، این مطلب را تأکید می‌کند که هر ‌کسی غضب نکند، تواناترین مردم در انتخاب درست یا راه درست است:
أَقدَرُ النَّاسِ عَلَی الصَّوَابِ مَن لَم یغَضَب۱.
تواناترین مردم بر راه صحیح و درست، کسی است که خشمگین نگشته باشد.

۳. آثار ماورایی

یک. تقویت ایمان

موضوع ایمان، یکی از خواسته‌های دائمی و آرزوهای واقعی افرادی است که درک درستی از خدا و ارزش‌های فطری بشری دارند یا اینکه می‌خواهند داشته باشند. طبق روایات، ایمان عنصری مرکب از علم و عمل است.۲ بدون تعهد به عمل، هر چه علم زیاد باشد، بازهم ایمان محسوب نمی‌شود.۳ برای ایمان هم، ارکان و عناصری نام ‌برده شده است. برخی از توصیه‌های رفتاری، در تقویت ایمان نقش اساسی دارند. از جمله آنها، کنترل غضب و غیظ است. این موضوع هم در کنار گروهی از رفتارهای مشابه مطرح شده و هم به تنهایی بیان شده و نشان‌دهنده اهمیت آن است. رسول خدا صلی الله علیه و آله این معنا را تاکید فرموده‌اند:

1.همان، ح۳۰۴۷.

2.عنه صلی الله علیه و آله: «لا یقبَلُ إِیمَانٌ بِلا عَمَلٍ، وَ لا عَمَلٌ بِلا إِیمَانٍ»؛ «ایمان بی‌عمل و عمل بی‌ایمان، پذیرفته نمی‌شود.».
كنز العمّال، ص۲۶۰. عنه صلی الله علیه و آله: «الإِیمَانُ مَعرِفةٌ بِالقَلبِ، وَ قَولٌ بِاللِّسَانِ، وَ عَمَلٌ بِالأَركَانِ»؛ «ایمان، شناخت با دل است و گفتن با زبان و عمل با اركان».
کنز العمّال، ج۱‌، ص۲۴.

3.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام: «مَلعُونٌ مَلعُونٌ مَن قَالَ: الإِیمَانُ قَولٌ بِلا عَمَلٍ»؛ «ملعون است، ملعون، كسی كه بگوید: ایمان، گفتار است، بدون كردار».
بحار الأنوار، ج۶۶، ص۱۹.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32392
صفحه از 299
پرینت  ارسال به