253
مهار خشم

البته همانطور که ملاحظه می‌شود، رسیدن به مقام برتر، صرفاً با کنترل خشم میسر نیست و کنترل خشم، تنها به عنوان یکی از صفات شایسته برای چنین شخصیت‌هایی معرفی می‌شود. در عین حال، اهمیت کنترل خشم به حدی است که برخی از روایات، صرفاً از آن یاد می‌کنند. گویا که فقط با کنترل خشم، انسان به تمام درجات اخلاقی و انسانی خواهد رسید.
برخی از شخصیت‌های یادشده به ماهیت انسان مربوط است؛ یعنی هر ‌کسی که انسان سالم باشد، باید چنین ویژگی‌هایی داشته باشد؛ مانند عقل، فطرت، وجدان و...؛ اما بعضی از افراد، به خاطر غفلت و نادانی از اصل ذات خود دوری کرده و ارزش‌های فطری خود را زیر پا می‌گذارند. از مصادیق افرادی که طبیعت نرم و غیرخشن داشته ‌باشند، انسان با اصالت یا کسی ‌که در طول چند نسل، دارای اجداد با صفات بهنجار و شایسته بوده، شمرده شده است.به طور طبیعی می‌شود احتمال بدهیم، که اگر فردی، صفت پرخاشگری اش به صورت وجه غالب باشد، نسبت به بهداشت روانی اعقاب او تردید وجود دارد.
در روایات این بخش، می‌توان فهمید که از ناحیه کنترل خشم، احساس مثبت و مقدسی به انسان دست‌ خواهد داد. در این صورت، پرخاشگری به عنوان آخرین تلاش یک فرد ضعیف، برای اثبات باقی‌مانده احساس مثبتش خواهد بود یا تلاشی برای کسب کاذب حداقل ارزش.


مهار خشم
252

خودکنترل‌کننده‌ترین‌ها۱ ، پهلوانان۲ ، شبیه‌ترین‌ها به پیامبر صلی الله علیه و آله۳ ، انسان‌ترین‌ها.۴

1.الإمامُ علی علیه السلام: «أَعظَمُ النَّاسِ سُلطَاناً عَلَی نَفسِهِ مَن قَمَعَ غَضَبَهُ وَ أَمَاتَ شَهوَتَهُ»؛ «بزرگ ترین فرمانروا بر نفس، كسی است كه خشم خویش را در هم كوبد و خواهش نفس خود را بمیراند».
غرر ‌الحكم، ح۳۲۵۹.

2.الإمامُ زینُ العابدینَ‌ علیه السلام: «مَرَّ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله بِقَومٍ یرفَعُونَ حَجَراً، فَقَالَ: مَا هَذَا؟ قَالُوا: نَعرِفُ بِذَلِک أَشَدَّنَا وَ أَقوَانَا، فَقَالَ صلی الله علیه و آله: أَلا أُخبِرُكُم بِأَشَدِّكُم وَ أَقوَاكُم؟ قَالُوا: بَلَی یا رَسُولَ اللهِ. قَالَ: أَشَدُّكُم وَ أَقوَاكُمُ الَّذِی إِذَا رَضِی لَم یدخِلهُ رِضَاهُ فِی إِثمٍ وَ لا بَاطِلٍ، وَ إِذَا سَخِطَ لَم یخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ، وَ إِذَا قَدَرَ لَم یتَعَاطَ مَا لَیسَ لَهُ بِحَقٍّ»؛ «رسول خدا به قومی كه سنگی را بلند می‌كردند، رسید و فرمود چه كار می‌كنید؟ گفتند: با این كار قوی‌ترین و زورمندترین‌‌مان را می‌شناسیم. حضرت فرمود: آیا زورمندترین و قویترین شما را معرفی نكنم؟ عرض كردند: بفرمایید، ای رسول خدا! فرمود: زورمندترین و قویترین شما كسی است كه هر گاه خشنود باشد، خشنودیی‌اش او را به گناه و نادرستی نكشاند و هر گاه ناخشنود باشد، از جاده حق‌گویی خارج نشود و هر گاه قدرت یابد، آنچه را كه حق او نیست، نستاند».
معانی ‌الأخبار، ص۳۶۶. رسولُ الله صلی الله علیه و آله: «لَیسَ الشَّدِیدُ بِالصُّرَعَةِ، إِنّمَا الشَّدِیدُ الَّذِی یملِک نَفسَهُ عِندَ الغَضَبِ»؛ «پهلوانی، به زمین‌زدن حریف نیست؛ بلكه پهلوان كسی است كه در هنگام خشم خویشتن دار باشد». بحار الأنوار، ج۷۴، ص۱۵۱. قالَ [رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله] یوما: «أَیهَا النَّاسُ! ... مَا الصُّرَعَةُ فِیكُم؟ قَالُوا: الشَّدِیدُ القَوِی الَّذِی لا یوضَعُ جَنبُهُ، فَقَالَ: بَلِ الصُّرَعَةُ حَقُّ الصُّرَعَةِ رَجُلٌ وَكَزَ الشَّیطَانُ فِی قَلبِهِ وَ اشتَدَّ غَضبُهُ وَ ظَهَرَ دَمُهُ، ثُمَّ ذَكَرَ اللهَ فَصَرَعَ بِحِلمِهِ غَضَبَهُ»؛ «روزی پیامبر خدا‌ صلی الله علیه و آله فرمود: ای مردم! به نظر شما پهلوان كیست؟ عرض كردند: شخص نیرومند و پر زوری كه پهلویش به خاک رسانده نشود. حضرت فرمود: اما پهلوان واقعی آن كسی است كه شیطان، به دلش مشت كوبد و خشمش بالا گیرد و خونش به جوش آید، اما خدا را یاد كند و با بردباری، خشم خود را بر زمین كوبد».
تحف ‌العقول، ص۴۷؛ بحار الأنوار، ج۷۴، ص۱۵۰. رسولُ الله صلی الله علیه و آله: «أَشَدُّكُم مَن مَلَک نَفسَهُ عِندَ الغَضَبِ وَ أَحمَلُكُم مَن عَفَا بَعدَ المَقدُرَةِ»؛ «هنگامی كه عده‌ای را دید كه سنگی را پرتاب می‌كنند، فرمود: نیرومندترین شما كسی است كه در هنگام خشم خوددار باشد و وزنه‌بردارترین شما كسی است كه با وجود قدرت‌داشتن (بر انتقام) گذشت كند».
تحف ‌العقول، ص۴۵؛ بحار الأنوار، ج۷۴، ص۱۴۸.

3.رسول الله‌ صلی الله علیه و آله: «أَ لا أُخبِرُكُم بِأَشبَهِكُم بِی؟ قَالُوا بَلَی یا رَسُولَ اللهِ قَالَ ... أَكظَمُكُم لِلغَیظِ وَ أَحسَنُكُم عَفواً وَ أَشَدُّكُم مِن نَفسِهِ إِنصَافاً فِی الرِّضَا وَ الغَضَبِ»؛ «آیا می‌خواهید شما را از شبیه‌ترین شخص به خودم با‌خبر سازم؟ گفتند: بلی یا رسول الله. فرمود: آن كس كه بیشتر خشمش را فروخورد و گذشتش بیشتر باشد و برای خشنود و خشمگین‌ شدن به خودش بیشتر سخت بگیرد».
الكافی، ج۲، ص۲۴۱.

4.الإمامُ علی علیه السلام: «أَشرَفُ المُروءَةِ مِلک الغَضَبِ وَ إِمَاتَةُ الشَّهوَةِ»؛ «بالاترین انسانیت، تسلّط‌داشتن بر خشم است و میراندن خواهش نفس».
غرر ‌الحكم، ح۳۱۰۲. الإمامُ علی علیه السلام: «رَأسُ الفَضَائِلِ مِلک الغَضَبِ وَ إِمَاتَةُ الشَّهوَةِ»؛ «تسلّط داشتن بر خشم و میراندن خواهش نفس، سرآمد فضایل است».
همان، ح۵۲۳۷، الإمامُ علی علیه السلام: «أَفضَلُ النَّاسِ مَن كَظَمَ غَیظَهُ وَ حَلُمَ عَن قُدرَةٍ»؛ «بهترین مردم كسی است كه خشمش را فروخورد و هنگام توانمندی بردباری ورزد».
همان، ح۳۱۰۴. الإمامُ علی‌ علیه السلام: «خَیرُ النَّاسِ مَن طَهَّرَ مِنَ الشَّهَوَاتِ نَفسَهُ، وَ قَمَعَ غَضَبَهُ، وَ أَرضَی رَبَّهُ»؛ «بهترین مردم كسی است كه خویش را از شهوات پاک ‌گرداند، خشمش را سركوب كند و پروردگارش را راضی سازد».
همان، ح۵۰۲۶. الإمامُ علی علیه السلام: «خَیرُ النَّاسِ مَن إِن أُغضِبَ حَلُمَ، وَ إِن ظُلِمَ غَفَرَ، وَ إِن أُسِیءَ إلَیهِ أَحسَنَ»؛ «امام علی‌ علیه السلام: «بهترین انسان كسی است كه هر گاه به خشم آورده شود بردباری نشان دهد، و هر گاه به او ستم شود، گذشت كند و چون به وی بدی شود، او خوبی كند».
همان، ح۵۰۰۰.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32642
صفحه از 299
پرینت  ارسال به