251
مهار خشم

‌شده و برتر مطرح شده‌اند؛ ولی چون از موضوع پژوهش خارج است، بدون توصیف
کامل، فقط به ذکر اسامی آنها کفایت می‌کنیم. شخصیت‌های فوق عبارت اند از:
شخصیت فرزانگان۱ ، نیکوسیرتان۲ ، بلندمرتبگان۳ ، بزرگواران۴ ، عاقلان۵ ، دوراندیشان۶ ،

1.قال علی أمیرمؤمنان علیه السلام: «عَادَةُ النُّبَلاءِ السَّخَاءُ وَ الكَظمُ وَ العَفوُ وَ الحِلمُ»؛ «سیمای فرزانگان، سخاوت، فروخوردن خشم، گذشت و بردباری است».
غرر الحكم، ح۶۳۰۶.

2.الإمامُ علی علیه السلام: «مَن غَلَب عَقلُهُ شَهوَتَه وَ حِلمُهُ غَضَبَهُ كَانَ جَدِیراً بِحُسنِ السِّیرَةِ»؛ «كسی كه عقلش بر شهوتش و بردباریش بر خشمش چیره شود، سزاوار است كه او را نیكوسیرت بدانید».
غرر الحكم، ح۸۸۸۷.

3.الإمامُ علی‌ علیه السلام: «الصَّبرُ عَنِ الشَّهوَةِ عِفَّةٌ وَ عَنِ الغَضَبِ نَجدَةٌ وَ عَنِ المَعصِیةِ وَرَعٌ»؛ «شكیبایی بر خواهش، پارسایی است و بر خشم، بلندمرتبگی و بر گناه و نافرمانی، پرهیزگاری».
غرر الحکم، ح۱۹۲۷.

4.الإمامُ الصّادقُ علیه السلام: «ثَلاثَةٌ تَدُلُّ عَلَی كَرَمِ المَرءِ: حُسنُ الخُلُقِ، وَ كَظمُ الغَیظِ، وَ غَضُّ الطَّرفِ»؛ «سه چیز نشانگر بزرگواری آدمی است: خوش‌خویی، فرو‌خوردن خشم و فروهشتن چشم». تحف ‌العقول، ص٣١٩. عَن أَبِی‌عَبدِ‌اللهِ علیه السلام قَالَ: «... وَ إِن شِئتَ أَن تُكرَمَ فَلِن وَ إِن شِئتَ أَن تُهَانَ فَاخشُن وَ مَن كَرُمَ أَصلُهُ لانَ قَلبُهُ وَ مَن خَشُنَ عُنصُرُهُ غَلُظَ كَبِدُهُ»؛ «اگر می‌خواهی مورد اکرام واقع ‌شوی، نرم‌خو باش و اگر می‌خواهی مورد اهانت قرار گیری، خشن باش. هرکس اصالتاً بزرگوار باشد، قلبش مهربان است و هر‌کس وجودش خشن باشد، جگرش پرکینه است».
الكافی، ج۱، ص۲۷.

5.الإمامُ علی‌ علیه السلام: «جَاهِد شَهوَتَک وَ غَالِب غَضَبَک وَ خَالِف سُوءَ عَادَتِكَ، تَزک نَفسُكَ، وَ یكمُل عَقلُكَ، وَ تَستَكمِل ثَوَابَ ربِّكَ»؛ «با خواهش [نفس] خود جهاد كن، بر خشمت چیره شو و با عادت‌های بد خود مخالفت نما تا نفست پاكیزه شود، خردت كمال یابد و از پاداش پروردگارت بهره كامل بری».
غرر الحكم، ح۴۷۶۰. الإمامُ علی‌ علیه السلام: «العَاقِلُ مَن یملِک نَفسَهُ إِذَا غَضِبَ، وَ إِذَا رَغِبَ، وَ إِذَا رَهِبَ»؛ «خردمند كسی است كه هر گاه خشم یا خواهش و ترسی در او به وجود آمد، خویشتن دار باشد».
غرر الحكم، ح۲۰۱۵. الإمامُ علی علیه السلام: «العَقلُ أَنَّک تَقتَصِدُ فَلا تُسرِفُ، وَ تَعِدُ فَلا تُخلِفُ، وَ إِذَا غَضِبتَ حَلُمتَ»؛ «خرد آن است كه میانه‌روی كنی و از زیاده‌روی بپرهیزی و وعده دهی و خلف وعده نكنی و هر گاه به خشم آمدی، بردباری نشان دهی»
غرر ‌الحكم، ح۲۱۳۰.

6.رسول الله صلی الله علیه و آله: «أَذَلُّ النَّاسِ مَن أَهَانَ النَّاسَ وَ أَحزَمُ النَّاسِ أَكظَمُهُم لِلغَیظِ»؛ «خوارترین مردم كسی است كه به مردم توهین كند و آن كس كه در فروبردن خشم از دیگران پیشتر است، از همه دوراندیش‌تر است».
کتاب من‏ لا یحضره ‏الفقیه، ج۴، ص۳۹۶.


مهار خشم
250

گروه‌بندی آثار ذکرشده در منابع دینی با همان ساختاری فردی و اجتماعی امکان
مضاعفی را برای جمع‌آوری برکات دوری از خشم فراهم خواهد آورد؛ لذا با همان شیوه تقسیم در آثار خشم، به بیان آثار کنترل و مقابله خشم از نظر فردی و اجتماعی می‌پردازیم.

۱. آثار روان شناختی

یک. شخصیت سازی مثبت

در اینجا کنترل خشم و غضب را به عنوان یکی از مؤلفه‌های شخصیت‌ برتر معرفی می‌کنیم. شخصیت‌هایی که در سایه مفاهیم ارزشی و اخلاقی متون دینی‌مان، مورد تحسین و افتخارند؛ هرچند در نظریه‌های شخصیت روان‌شناسان ناشناخته و تعریف‌نشده باشد. با در‌ نظر ‌گرفتن همراهی مفهوم مهار خشم، با شخصیت‌های ارزشی، به این نتیجه نزدیک می‌شویم که بین مهار خشم و رسیدن به این صفات متعالی رابطه وجود دارد. یکی از موانع جدی در راه رسیدن به کمالات متعالی، خشم است. فرد متعالی کاملاً بر خشم و سایر احساساتش غلبه دارد. جهاد فرد با خشم، چنین ارزشمندی را برای او می‌آورد. مصداق روایت امیرمؤمنان‌ علیه السلام است که:
جِهَادُ الغَضَبِ بِالحِلمِ بُرهَانُ النُّبلِ۱.
مبارزه با خشم به وسیله بردباری، نشانه بزرگ‌منشی است.
به طور خلاصه، این شخصیت‌های ارزشی با عناوین متفاوتی در منابع دینی معرفی می‌شوند. در اینجا فقط بخشی از آن احادیثی را نام می‌بریم که در روایات مسیر پژوهش مشاهده‌ کردیم. در این روایات، خاموشی خشم جزء مؤلفه‌های مشترک شخصیت‌ برتر نامیده شده است. این شخصیت‌ها در جای خودش جزء شخصیت‌های ستایش

1.غرر الحكم، ح۴۷۷۳.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32599
صفحه از 299
پرینت  ارسال به