فصل هفتم: مقابله با خشم منفی دیگران

۱. مدارا‌ کردن

رفتار و سیره‌ عملی رسول خدا‌ صلی الله علیه و آله و اهل بیت اطهارش، سرشار از انواع مدارا‌ کردن‌ها با مردم زمان خود بوده ‌است. چه بسا اتفاق می‌افتاد که حضرات، از رفتار و کردار مردم عوام زمان خودشان، در اذیت و سختی می‌افتادند؛ ولی بزرگوارانه از آن می‌گذشتند و حتی از اعتراض یارانشان هم جلوگیری می‌کردند. صرفاً کسی می‌تواند، دارای این روح بزرگ باشد که از خود گذشته و افق آینده را نظاره کند و از سویی هم، دلش به توجه به خدا گرم باشد. یکی از این سیره‌ها را هشام نقل می‌کند:
جَرَی بَینِی وَ بَینَ رَجُلٍ مِنَ القَومِ کلامٌ فَقَالَ لِی ارفُق بِهِم فَإِنَّ کفرَ أَحَدِهِم فِی غَضَبِهِ وَ لا خَیرَ فِیمَن کانَ کفرُهُ فِی غَضَبِه^۱.
هشام می‌گوید: بین من و شخصی، برخورد کلامی صورت گرفت. امام به من فرمود: «با آنها مدارا کن، چرا که ناسپاسی اینان، در خشم‌‌شان است و کسی که کفرش در خشمش است، خیری در او نیست.
رفق و مدارا، از دیگر توصیه‌های معصومان علیهم السلام برای مقابله با خشم است. ماده «رفق» بر اساس نظر صاحب التحقیق، در خصوص هر‌گونه برخورد نرم و سازگارانه

خدایا! خشم را از قلبم برطرف‌ساز، گناهانم را ببخش و از گمراهی‌های فتنه‌ها (آزمایش‌ها) مرا پناه‌ ده، خشنودیت را می‌خواهم و از خشمت به تو پناه می‌برم. بهشت را طلب می‌کنم و از آتش (جهنم) به تو پناه می‌برم. هر چه خیر است، از تو می‌خواهم و از هر چه شرّ است، به تو پناه می‌آورم. خدایا! مرا در هدایت و درستی ثابت قدم بنما و مرا خشنود و خشنودکننده قرار بده، نه گمراه و گمراه‌کننده.