213
مهار خشم

خشم، حرف اول را در ادامه کنترل می‌زند. برخی از زمزمه‌های امام صادق علیه السلام با خداوند در درخواست حداقل‌های برخورد با غضب تصریح دارد؛ مانند آنچه در آستانه ورود ماه رمضان فرمودند:
اللهُمَّ هَذَا شَهرُ رَمَضَانَ المُبَارَک الَّذِی أَنزَلتَ فِیهِ القُرآنَ وَ جَعَلتَهُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الهُدَی‏ وَ الفُرقَانِ ... فَإِنِّی أَستَغفِرُک وَ أَتُوبُ إِلَیک مِنهُ ... وَ الاعتِدَاءِ فِی الغَضَبِ.۱
خداوندا! این ماه، ماه رمضان مبارک است که در آن، قرآن را نازل فرمودی و آن را هدایت‌کننده مردم قرار دادی... من در این ماه، به سوی تو باز می‌گردم از گناهان ... و از تجاوز‌ کردن از حدّ خشم.

1.إقبال الأعمال، ج۱، ص۱۲۲؛ بحار الأنوار، ج۹۴، ص۳۲۹.


مهار خشم
212

دستیابی خواهد بود. در فرض پرخاشگری، هرچند پرهیز از کل غضب و غیظ ممکن نباشد؛ ولی احتمالاً پرهیز از بعضی سطوح آن ممکن خواهد بود. فرض کنید آدم پرخاشگر، به جای ده سخن نامربوط هنگام خشم، در مرحله نخست می‌تواند هفت سخن بگوید و به جای ضرب و شتم، فقط دست‌های خود را حرکت دهد و چهره درهم کشد و به جای احساس غیظ شدید، فقط کمی اندوهگین شود؛ لذا حداقل برخورد با خشم این است که هر ‌کسی خشم خود را به اندازه‌ای که می‌تواند، کنترل کند. در چنین مواردی معیار در پرهیز از خشم، در قدم اول، ابراز با درجه شدت کمتر و متعادل‌تر، به عنوان یک قانون است.
گروهی از روایات با توجه به این مطلب، سعی در کنترل حداقلی خشم و پرخاش هستند. مفاهیمی چون نگهداشتن حد غضب، مالکیت نفس در غضب، پرهیز از خطا در خشم، اسراف‌نکردن در غضب و حداقل کاهش در خشم، همه نوعی برخورد حداقلی با خشم را توصیه‌ می‌کنند.۱ درضمن این روش، نوعی تشویق پله‌به‌پله یا مواجهه تدریجی با امری است که انجام آن دشوار می‌نماید. مراعات حد اعتدال یا پایبندی به حدود استاندارد هر واکنشی می‌تواند، در سازماندهی کنترل آن، قدم اول باشد. به ویژه در کنترل هیجان‌های مهمی، مثل خشم، خارج‌نشدن از حد و حدود

1.الإمامُ علی علیه السلام: «العَاقِلُ مَن یملِک نَفسَهُ إِذَا غَضِبَ، وَ إِذَا رَغِبَ، وَ إِذَا رَهَبَ»؛ « خردمند كسی است كه هر گاه خشم یا خواهش و ترسی در او به وجود آمد، خویشتن دار باشد».
غرر ‌الحكم، ح٢٠١۵. الإمامُ زینُ‌العابدینَ علیه السلام: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارزُقنِی التَّحَفُّظَ مِنَ الخَطَایا، وَ الاحتِرَاسَ مِنَ الزَّلَلِ فِی الدُّنیا وَ الآخِرَةِ فِی حَالِ الرِّضَا وَ الغَضَبِ، حَتَّی أَكُونَ بِمَا یرِدُ عَلَی مِنهُمَا بِمَنزِلَةٍ سَوَاء»؛ «خدایا! بر محمد و آلش درود بفرست و مرا در این جهان و آن جهان، در حال خشنودی و خشم، از خطا به دور دار و از لغزش‌ها پرهیز ده تا خشنودی و خشم برای من یكسان باشد».
الصحیفة السجادیة، ص۹۶، دعا ۲۲. الإمامُ علی علیه السلام: «لا تُسرِف فِی شَهوَتِک وَ غَضَبِک فَیزرِیا بِكَ»؛ «در شهوت و خشم خود، از حدّ تجاوز مكن، كه تو را بد‌نام می‌كنند».
غرر الحكم، ح۱۰۲۱۲. الإمامُ علی علیه السلام: «ابقِ لِرِضَاک مِن غَضَبِک وَ إِذَا طُرتَ فَقَع قَرِیباً»؛ «از خشم خود، جایی برای خشنودیت باقی گذار و اگر در خشم اوج گرفتی، از آسمان خشم، زود فرود آی».
شرح ‏نهج ‏البلاغة، ج۲۰، ص۳۴۳.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32684
صفحه از 299
پرینت  ارسال به