به طور طبیعی اگر خشم در هر درجهای از شدت کنترل نشود، احتمال اینکه به پرخاش شدیدتری منجر شود، وجود دارد. در این صورت، غیر قابل کنترل یا غیر قابل جبران از لحاظ خسارتهای جانی و مالی خواهد بود.
۳. شیوههای تشویقی
معرفی عوامل کنترل خشم و پرخاش، به عنوان ارزشهای انسانی و ارزشگذاری آن میتواند، عامل تشویقی مهمی برای کنترل خشم محسوب شود. به خصوص اگر گوشزد شود که این کنترل، سود مادی و دنیوی نیز برای انسان دارد. البته روایاتی که در این بخش ذکر میشود، ممکن است از جهات دیگری نیز بررسی شوند یا بررسی شدهاند؛ ولی ما با توجه به جهتگیری تشویقی، آنها را در اینجا ذکر میکنیم. حدیث امیر مومنان علیه السلام در درودفرستادن به کسی که نفس خود را نسبت به خشم آزاد نگذاشته باشد:
طُوبَی لِمَن کظَمَ غَبظَهُ وَ لَم یطلِقهُ، وَ عَصَی أَمرَ نَفسِهِ فَلَم یهلِکهُ.۱
خوشا به حال کسی که خشمش را فرو خورد و آن را آزاد نگذارد و از خواهشهای نفس فرمان نبرد تا (به خاطر آن) هلاک نشود.
حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام در خصوص خشمی که امکان انفاذ و بروز داشته باشد؛ ولی کنترل شود، وجود دارد که ایشان فرمودند:
مَن کظَمَ غَیظاً وَ هُوَ یقدِرُ عَلَی أَن ینفِذَهُ دَعَاهُ اللهُ تَعَالَی یومَ القِیامَةِ عَلَی رُؤُوسِ الخَلائِقِ حَتَّی یخَیرَ مِن أَی الحُورِ شَاءَ.۲
هرکس خشمی را که میتواند آن را آشکار سازد، فرو خورد، خداوند در روز قیامت، در بین بندگان او را صدا میزند تا هر کدام از حوریهها را که میخواهد، برگزیند.
همان طور که ملاحظه میشود، تشویق جدی به سمت کنترل خشم و به طورکلی