پس در واقع، سخط همان غضب شدید است که از مرتبه عالی به دانی صادر شود، مشروط به تعدی با «علی»؛ یعنی همان حالت خاص هیجانی همراه با تندی در رفتار، ولی شدیدتر از خود غضب، اما بدون تعدی با «علی» صرفاً حیثیت ضد رضا بودن کلی منظور است و «سَخَطَه یعنی لارَضِیه».
۳. الغیظ
این واژه در فارسی، به معنی خشم و غضب یا خشم شدید میباشد.۱ در زبان عربی و اصطلاح روایات نیز، گاهی مترادف «غضب» و گاهی برای حالتی خاص استفاده شده که مقدم بر غضب یا همراه آن است:
...و قد یقام الغَیظ مقام الغَضَب فی حقّ الإنسان فیقال اغتاظ من لا شیء، کما یقال غَضَب من لا شیء و کذا عکسه.۲
اما معنای خاص «غیظ»، طبق برخی منابع لغات قرآن، غضب شدید است. همان طور که استعمال فارسی هم داشت، در عربی نیز بر خشم شدید اطلاق میشود.۳
«علامه طباطبایی رحمة الله علیه» در تفسیر آیه (وَ الکَاظِمِینَ الغَیظَ)
به نکته دقیقی در تفاوت غیظ و غضب اشاره میکند، به این معنا که غیظ، نوعی هیجان در طبیعت انسان است، جهت انتقام گرفتن که در پی مشاهده ناکامیها و امور ناملایم به وجود میآید؛ ولی غضب به معنای اراده انتقام یا مجازات است و لزوماً آن حالت هیجانی را بیان
1.فرهنگ معین، محمد معین، ذیل واژه غیظ.
2.التحقیق فی كلمات القرآن الكریم، ج۷، ص۲۹۹.
3.الغَیظُ: أشدّ غَضَبٍ و هو الحرارةُ الّتی یجدها الإنسان من فوران دم قلبه، قال: (قُل مُوتُوا بِغَیظِكُم)
(آل عمران: ۱۱۹)؛ (لِیغِیظَ بِهِمُ الكُفَّارَ)
؛ (فتح: ۲۹). و قد دعا اللهُ الناسَ إلی إمساک النفس عند اعتراء الغَیظ قال: (وَ الكَاظِمِینَ الغَیظَ)
، (آل عمران: ۱۳۴) قال: و إذا وُصِفَ اللهُ سبحانه به فإنّه یرادُ به الانتقامُ. قال: (وَ إِنَّهُم لَنَا لَغَائِظُونَ)
، (شعرا: ۵۵) أی: داعون بفعلهم إلی الانتقام منهم و التغَیظُ: هو إظهارُ الغَیظ و قد یكون ذلک مع صوتٍ مسموعٍ كما قال: (سَمِعُوا لَهَا تَغَیظاً وَ زَفِیراً)
، (فرقان: ۱۲). مفردات ألفاظ القرآن، ص۶۱۹.