یا هر‌گونه عادت‌های رفتاری انسان است.۱
بر اساس همه تفاسیر مشهور، مسلمین در جنگ بدر به دلیل دیر رسیدن به چاه‌های آب، به خاطر تصرف آنها توسط دشمن، در مضیقه آب قرار گرفتند. از طرفی، زمین مقابلشان هم رملی بود و موقع جنگ، قدرت حرکت را از پا می‌گرفت. همچنین به خاطر نیاز سربازان به غسل جنابت و بدن‌های آلوده ناشی از احتلام، به شدت در فشار روانی قرار گرفته بودند. افکار شیطانی و منفی ناشی از اینکه با بدن آلوده و زمین سست و جگر تشنه چگونه می‌توان جنگید؟ روح و روان آنها را زجر می‌داد. می‌دانیم که یک مؤمن از نداشتن آب و طهارت، معمولاً در چنین حالت‌هایی قرار می‌گیرد.۲ صاحب التحقیق در تفسیر آیه شریفه:
(یا أَیها المُدَّثِّر * قُم فَأنذِر * وَ رَبَّک فَکبِّر * وَ ثِیابَک فَطَهِّر * وَ الرُّجزَ فَاهجُر) .۳
می‌فرمایند که فشارهای روحی ناشی از عادت‌های رفتاری و احساس‌های منفی که بیشتر باعث تحیر و تردید می‌شوند و مانع عبادت و انجام امور مهم می‌شوند، از مصادیق رجز اند۴ ، بنابراین، هر‌گونه خروج از حالت عادی انسان که موافق با طبع
1.و التحقیق: «أنّ الأصل الواحد فی هذه المادّة: هو الشدّة و المضیقة الحاصلة من تقلیب و تحویل. و هذه الشدّة و المضیقة إمّا متحصّلة من جانب الله العزیز فی أثر عصیانٍ و... و إمّا فی أثر غلبة تخیلاتٍ نفسانیة و أفكارٍ باطلة توجب مضیقة فی الحیاة و السیر الإنسانی، و إمّا فی أثر وساوس و إلقاءات شیطانیة تجعله فی ضیقٍ من المعاش المعادی و المادّی، و إمّا فی أثر عاداتٍ و رسومٍ و تقیداتٍ شخصیة تجعله فی محدودیةٍ و مضیقة... ثمّ إنّ الشدّة و المضیقة الّتی تتحصّل بالتقلیب لها مصادیق، كالشكّ، و ما ضاق عنه الصدر، و الحزن و الهمّ، و سوء الحال، و الفقر، و ضیق المكان، و الداء و المرض، و الاضطراب الشدید، و التحیر، و الضلالة... فظهر أنّ المعانی المذكورة فی تفسیر المادّة: كلّها من المصادیق أو من لوازم الأصل، كالاضطراب...». التحقیق فی كلمات القرآن الكریم، ج۴، ص۵۳.
2.مفاتیح الغیب (التفسیر الكبیر )، ج۵، ص۴۶۱.
3.مدثر: ۱ _ ۵.
4.أی المضیقة المتحصّلة فی الصدر من التقیدات المعمولة و الرسوم المتداولة و صفات قلبیة، كالهمّ و الغمّ و الاضطراب و التحیر فی إجراء ما یعرف و العمل بما یعلم و الاستقامة فیما یؤمر به، و الانقطاع عمّا للناس و فیهم. التحقیق فی كلمات القرآن الكریم، ج۴، ص۵۳.
