189
مهار خشم

جانداران۱ محسوب می‌شود. همچنین، آب مظهر پاکی، بهداشت و مخالف هرگونه آلودگی ظاهری است.۲ همچنین، آثار شگفت‌آور دیگری نیز، برای آب بیان شده که جنبه روحانی دارد. حتی می‌توان به لحاظ ماورایی نیز، برای آب خواص خاصی مطرح کرد؛ لذا آب به عنوان منحصربه فردترین عنصر طبیعت، محتاج تحقیقات بیشتری است که در این مقال، تنها از جهت تأثیرگذاری مثبت آن بر خشم، بررسی خواهیم کرد.
بخشی از احادیث، به تأثیر فیزیکی آب در کنترل خشم اشاره دارند. معمولاً این نوع بیان‌ها، تصریح به مقابله آب با آتش دارند و منظورشان از آتش، همان غضب است؛ مانند حدیث صریح رسول خدا صلی الله علیه و آله:
إِذَا غَضِبَ أَحَدُکم فَلیتَوَضَّأ وَ لیغتَسِل فَإِنَّ الغَضَبَ مِنَ النَّارِ.۳
هر گاه یکی از شما خشمگین شد؛ پس وضو سازد و خود را بشوید؛ زیرا که غضب از آتش است.
اما آیا منظور از آتش را می‌توان حرارت و هیجان حاصل از خشم جدی دانست؟ چنان که در ماهیت خشم بررسی شد۴ ، روایاتی این مبنا را تأیید می‌کردند. گاهی نیز

1. (أَ وَلَم یرَ الَّذِینَ كَفَرُوا أَنَّ السَّماوَاتِ وَالأَرضَ كانَتا رَتقا فَفَتَقنَاهُمَا وَجَعَلنَا مِنَ المَاءِ كُلَّ شَیءٍ حَی أَ فَلاَ یؤمِنُونَ) ؛ «آیا كافران نمی‌دانند كه آسمان‌ها و زمین بسته بودند و ما آنها را گشودیم و هر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم؟ چرا ایمان نمی‌آورند؟».
انبیا‌: ۳۰.

2. (وَ هُوَ الَّذِی أرسَلَ الرِّیاحَ بُشرا بَینَ یدَی رَحمَتِهِ وَ أنزَلنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُورا) ؛ «و اوست آن كه بادها را نویدی پیشاپیش رحمت خویش فرستاد و از آسمان آبی پاك‌كننده فرو فرستادیم».
فرقان: ۴۸. الإمامُ علی علیه السلام: «خَلَقَ اللهُ الماءَ طَهوراً لا ینَجِّسُهُ شَیءٌ، إلاّ ما غَیرَ لَونَهُ أو طَعمَهُ أو رِیحَهُ»؛ «خداوند آب را پاک و پاك‌كننده آفرید و هیچ چیز آن را نجس نمی‌كند؛ مگر آنچه رنگ یا مزه یا بوی آن را تغییر دهد».
وسائل ‌الشیعة، ج۱، ص۱۰۱.

3.بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۷۲.

4.أمیرالمؤمنین عَلِی‌ علیه السلام: «الغَضَبُ نَارُ القُلُوبِ»
عیون الحکم والمواعظ، ص۴۱ ح۹۴۷ قال النَّبِی صلی الله علیه و آله: «إِنَّ الغَضَبَ جَمرَةٌ فِی قَلبِ ابنِ آدَمَ أَ لا تَرَونَ إِلَی حُمرَةِ عَینَیهِ وَ انتِفَاخِ أَودَاجِهِ».
بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۷۲.


مهار خشم
188

توضیح مختصر ارزش ذاتی سکوت، به طور مطلق و توصیفی در روایات آمده است. سکوت چیزی از مایه حلم است؛ زیرا در آن کنترل، فروخوردن، تعقل، تفکر و... وجود دارد. روایتی از آن حضرت سکوت و روزه را از بردباری دانسته است:
لا حِلمَ کالصَّبرِ وَ الصَّمتِ.۱
هیچ بردباریی چون شکیبایی و خاموشی نیست.
همچنین، حضرت از سکوت به عنوان نشانه عقل و خردمندی یاد کرده‌اند:
الصَّمتُ آیةُ النُّبلِ وَ ثَمَرَةُ العَقلِ.۲
خاموشی، نشانه هوشمندی و میوه خرد است.
خاموشی و سکوت، دارای آثار متعددی از مادی و معنوی است که در این مجال، امکان بررسی همه آنها وجود ندارد. از مهم‌ترین آنها، علامت هوشمندی و علامت علم و تفقه است.۳

۴. کاربرد متنوع آب

بر اساس منابع دینی، آب حیاتی‌‌ترین عنصر، در پیدایش جهان طبیعت۴ و جهان

1.بحار الأنوار، ج۷۴، ص۲۸۲.

2.غرر الحكم، ج۱۳۴۳.

3.الإمام علی علیه السلام: «فِی الصَّمتِ السَّلامَةُ مِن النَّدامَةِ، وَ تَلافِیک ما فَرَطَ مِن صَمتِک أَیسَرُ مِن إدرَاک فَائِدَةِ ما فَاتَ مِن مَنطِقِكَ، وَ حِفظُ مَا فِی الوِعاءِ بِشَدِّ الوِكَاءِ»؛ «خاموشی، مایه مصون‌ماندن از پشیمانی است و تلافی آنچه بر اثر خاموشی‌ات از دست رفته، آسان‌تر از جبران فایده‌ای است كه بر اثر سخن‌گفتنت از كف رفته باشد و نگه‌داشتن آنچه در ظرف است؛ با بستن بندِ آن است».
بحار الأنوار، ج۷۴ ص۲۱۵.

4.الإمام علی علیه السلام: «وَ قَد سُئِلَ: مِمَّ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ؟: مِن بُخَارِ المَاءِ»
«امام علی علیه السلام در پاسخ به این سؤال كه: آسمان‌ها از چه آفریده شده است؟ فرمود: از بخار آب». بحار الأنوار، ج۵۵، ص۸۸. الإمام الباقر علیه السلام: «كَانَ كُلُّ شَیءٍ مَاءً وَ كَانَ عَرشُهُ عَلَی المَاءِ، فَأَمَرَ اللهُ عَزَّ ذِكرُهُ المَاءَ فَاضطَرَمَ نَاراً، ثُمَّ أَمَرَ النَّارَ فَخَمَدَت، فَارتَفَعَ مِن خُمُودِهَا دُخَانٌ، فَخَلَقَ اللهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ السَّمَاوَاتِ مِن ذَلِک الدُّخَانِ، وَ خَلَقَ اللهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ الأَرضَ مِن الرَّمَادِ»؛ «همه چیز آب بود و عرش خدا بر آب بود؛ پس خداوند _ ‌عزّ ذكره‌ _ آب را فرمان داد و آن آتشی شعله‌ور شد. سپس فرمان داد، آتش خاموش شد و از آن دودی برخاست؛ پس خداوند عزّ‌و‌جلّ آسمان‌ها را از آن دود بیافرید و خداوند عزّ‌و‌جلّ زمین را از خاكستر [آن آتش ]خلق كرد».
الكافی، ج۸، ص۱۵۳. الإمام الباقر علیه السلام: «أَوَّلُ شَیءٍ خَلَقَهُ مِن خَلقِهِ الشَّیءُ الَّذِی جَمِیعُ الأَشیاءِ مِنهُ، وَهُوَ المَاءُ»؛ «نخستین چیزی كه خدا آفرید و همه چیزهای دیگر از او به وجود آمد، آب بود».
(التوحید، صدوق، ج۳، ص۶۷).

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32402
صفحه از 299
پرینت  ارسال به