همان طور که ملاحظه میشود تعبیر به مَس از هرگونه تماس فیزیکی، مانند ضرب، فشار، کشش یا هلدادن و... که علامت ناراحتی و خشم است، متفاوت است. خود این رفتار، تداعی موقعیتهای عاطفی مثبت است. البته دایره عمل شیوه فوق، منحصر به موارد مجاز به لمس میشود. ابراز محبت و خشم هر دو یک جنس عاطفی و هیجانی دارند ولی جهتگیری مثبت و منفی آنها را در نوع از هم جدا میکند. این همجنسی، احتمالاً رمز تأثیر لمس باشد.
۳. سکوت
برای خاموشکردن خشمیک ابزار انفعالی سکوت است. تأثیر سکوت در روایات بسیار جدی تلقی شده و شاید تعبیر به انفعالی هم صحیح نباشد و بگوییم سکوت، نوعی روش فعال کنترل است؛ به دلیل اینکه هرچند سکوت در ظاهر با خاموشی و عدم سخن همراه است؛ ولی از لحاظ کنترل خشم، کاملاً فعال است و فروکشکردن خشم را باعث میشود. توصیههای مکرر اخلاقی به سکوت، حتی به صورت منحصربه فرد، اهمیت این صفت اخلاقی را میرساند. از رسول خدا در زمینه کنترل غضب به وسیله سکوت حدیث داریم:
إِذَا غَضِبتَ فَاسکت.۱
هر گاه عصبانی شدی، ساکت باش.
در مورد فعال برخورد کردن و ابزاربودن سکوت، تعبیر به درمان با داروی سکوت، صریحترین تعبیر روایی است؛ یعنی سکوت، مثل یک دارو انتخاب میشود، مصرف میشود، اثر میگذارد و توصیه میشود. حضرت علی علیه السلام در کلمات گهربار خود، این تشبیه منطقی را انجام دادهاند:
دَاوُوا الغَضَبَ بِالصَّمتِ، وَ الشَّهوَةَ بِالعَقلِ.۲
خشم را با خاموشی درمان کنید و خواهش نفس را با خرد.