187
مهار خشم

همان طور که ملاحظه می‌شود تعبیر به مَس از هرگونه تماس فیزیکی، مانند ضرب، فشار، کشش یا هل‌دادن و... که علامت ناراحتی و خشم است، متفاوت است. خود این رفتار، تداعی موقعیت‌های عاطفی مثبت است. البته دایره عمل شیوه فوق، منحصر به موارد مجاز به لمس می‌شود. ابراز محبت و خشم هر دو یک جنس عاطفی و هیجانی دارند ولی جهت‌گیری مثبت و منفی آنها را در نوع از هم جدا می‌کند. این هم‌جنسی، احتمالاً رمز تأثیر لمس باشد.

۳. سکوت

برای خاموش‌کردن خشم‌یک ابزار انفعالی سکوت است. تأثیر سکوت در روایات بسیار جدی تلقی شده و شاید تعبیر به انفعالی هم صحیح نباشد و بگوییم سکوت، نوعی روش فعال کنترل است؛ به دلیل اینکه هرچند سکوت در ظاهر با خاموشی و عدم سخن همراه است؛ ولی از لحاظ کنترل خشم، کاملاً فعال است و فروکش‌کردن خشم را باعث می‌شود. توصیه‌های مکرر اخلاقی به سکوت، حتی به صورت منحصربه فرد، اهمیت این صفت اخلاقی را می‌رساند. از رسول خدا در زمینه کنترل غضب به وسیله سکوت حدیث داریم:
إِذَا غَضِبتَ فَاسکت.۱
هر گاه عصبانی شدی، ساکت‌ باش.
در مورد فعال برخورد کردن و ابزاربودن سکوت، تعبیر به درمان با داروی سکوت، صریح‌ترین تعبیر روایی است؛ یعنی سکوت، مثل یک دارو انتخاب می‌شود، مصرف می‌شود، اثر می‌گذارد و توصیه می‌شود. حضرت علی علیه السلام در کلمات گهربار خود، این تشبیه منطقی را انجام داده‌اند:
دَاوُوا الغَضَبَ بِالصَّمتِ، وَ الشَّهوَةَ بِالعَقلِ.۲
خشم را با خاموشی درمان کنید و خواهش نفس را با خرد.

1.بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۷۲؛ جامع الأخبار، ص۱۶۰؛ مجموعه ورام، ج۱، ص۱۲۳.

2.غرر الحكم، ح۵١۵۵.


مهار خشم
186

کاهش حالات هیجانی مؤثر است. همچنین بررسی شناختی علت خشم، صرفاً موقعی ممکن است که از تمرکز هیجانی خشم خارج شویم. بررسی‌های مکرر افکار اتوماتیک و توجه به جهات افراطی آن، کمک بسیار شایانی در سر صحنه هیجانی می‌کند.

۲.لمس‌ کردن خویشاوندان

روایت زیر، این مطلب را روشن می‌سازد، که احتمالاً تداعی عاطفه مثبت می‌تواند، به عنوان آبی بر آتش خشم عمل کند. تماس فیزیکی به صورت لمس در بین خویشاوندان معمولاً در مواقعی صورت می‌گیرد که ارتباطی عاطفی وجود داشته باشد؛ مانند دست‌دادن، مصافحه، معانقه و...؛ زیرا کسی برای ابراز دشمنی با کسی دست نمی‌دهد؛ هرچند در موارد ریا و حیله ممکن است، چنین ارتباطی برقرار بشود؛ لکن در چنین مواردی هم، بر حسب ظاهر و قبل از کشف نیت واقعی، احساس مثبتی در ابتدا منتقل می‌شود. در مجموع این حرکت به عنوان یک مقابله رفتاری مثبت و متضاد با اقتضای خشم عمل می‌کند. حدیث معتبر امام صادق علیه السلام هر دو رویه را توصیه فرموده است:
إِنَّ الرَّجُلَ لَیغضَبُ فَمَا یرضَی أَبَداً حَتَّی یدخُلَ النَّارَ فَأَیمَا رَجُلٍ غَضِبَ عَلَی قَومٍ وَ هُوَ قَائِمٌ فَلیجلِس مِن فَورِهِ ذَلِک فَإِنَّهُ سَیذهَبُ عَنهُ رِجزُ الشَّیطَانِ وَ أَیمَا رَجُلٍ غَضِبَ عَلَی ذِی رَحِمٍ فَلیدنُ مِنهُ فَلیمَسَّهُ فَإِنَّ الرَّحِمَ إِذَا مُسَّت سَکنَت.۱
همانا مردی خشمگین می‌شود و هیچگاه راضی نمی‌شود تا اینکه به آتش(جهنم)وارد می‌شود؛ پس هر شخصی که بر گروهی خشم گرفت، اگر ایستاده بود، فوراً بنشیند تا پلیدی شیطان از وجودش خارج شود و هر شخصی که بر خویشاوندانش خشم گرفت، به او نزدیک شود و به او دست بزند، چرا که تماس با خویشاوند موجب آرامش اوست.

1.الكافی، ج۲، ص۳۰۲؛ وسائل ‌الشیعة، ج۱۵، ص۳۵۹؛ بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۷۰، ح۲۳.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32391
صفحه از 299
پرینت  ارسال به