اعتدال در تعقل و آرامش خارج می‌سازد^۱ ؛ پس به طور کلی غضب، وضعیتی هیجانی، جسمی _ رفتاری و شناختی نامطلوب و رو به شدت می‌باشد که امکان نفع ظاهری یا ضرر در آن لحاظ شده است.

۲. السّخط

تقریباً این واژه، مترادف معنای غضب است و معطوف آن قرار می‌گیرد. دلیل ترادف معنای سخط با غضب این است که این واژه در استعمالش به صورت معطوف و هم معطوف‌علیه لفظ «غضب» قرار می‌گیرد. از طرفی به لحاظ مفهوم مخالف نیز، مترادف است؛ زیرا همان طور که در توصیف واژه «رضا» خواهد آمد، رضا، هم مفهوم متضاد غضب است و هم متضاد سخط؛ پس مفهوم غضب، نزدیکی زیادی به مفهوم سخط دارد:
السَّخَطُ بالتحریک و بضمّ أوّله و سُکون ثانیه: الغَضَب و هو خلاف الرِّضا یقالُ سَخِطَ سَخَطاً من باب تَعِبَ: أی غَضِبَ، فهو ساخطٌ. و أسخَطَهُ: أی أغضَبَهُ، و إِذَا أُسند إلی اللَّه تعالی یراد منه ما یوجب السَّخَط من العقوبة کما مرّ فی نظائره^۲ .
و در لسان ‌العرب آمده: «...و سَخِطَ أی غَضبَ، فهو ساخطٌ و تَسخّطَ و سَخِطَ الشی‏ءَ سَخَطاً کرهه‏».^۳ بررسی موارد استعمال «سخط» در قرآن نشان می‌دهد که سخط هم در مورد خالق و هم در مورد مخلوق به کار رفته است. مانند آیات زیر:
(وَ إِن لَم یعطَوا مِنهَا إِذَا هُم یسخَطُونَ) ^۴.
اگر از غنیمت به آنها ندهند به شدت خشمگین شوند.

۱. الغضب

یکی از مهم‌ترین مفاهیم در پردازش واژه خشم، مربوط به مفهوم غضب است. طبق منابع اصیل لغت و متون دینی، غضب در انسان، حالتی مخالف با حالت رضایت است:
الغَضَبُ: نقیضُ الرضا. و قد غَضِبَ علیه غَضَباً و مَغضَبةً^۱
برخی از مؤلفان منابع لغت و تفسیر، اذعان داشته‌اند که غضب در اصل، بر شدت سرخی صورت اطلاق می‌شده است و به تدریج، بر سرخی صورت در حالت خاص همراه با خشم _ یعنی رفتارهای خاص و تندی که از فرد ظاهر می‌شود _ اطلاق شده است:
... وَ أَحمَرُ غَضبٌ: شَدیدُ الحُمرة؛ و قیل هو الأَحمر فی غِلَظٍ^۲ .
در کتاب مجمع ‌البحرین، ذیل آیه شریفه (غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِم وَلاَ الضَّالِّینَ)
درباره ماهیت غضب آمده است: «غضب، حرکت و جوشش خون است، به منظور انتقام‌ گرفتن و چنین حالتی، از صفات رذیله محسوب می‌شود».^۳ «غضب» در عربی، با «لام» و «علی» متعدی می‌شود و مفهوم خشم به نفع و به ضرر را می‌رساند؛ اما تعدی به «باء» صرفاً درباره کسی که در قید حیات نیست، به کار رفته است.^۴ به طور کلی، می‌توان این نتیجه را گرفت که غضب، بروز و ظهور حالتی در انسان است که با شدت و تندی در رفتار ظاهری، علیه یکی و به نفع دیگری همراه است و او را از حالت