127
مهار خشم

اگر بپذیریم که خوش‌خویی و حسن‌ خلق ترجمه‌ای متضاد با غضب است، در این‌ صورت، به تمام آثار و برکات آن نیز می‌توان در فهرست آثار ترک غضب اشاره کرد. نقش غضب این است که انسان را از تمام آثار مفید معنوی خوش‌خلقی، مانند پاک‌شدن نامه اعمال (از گناه) یا تبدیل به حسنات‌شدن آنها محروم می‌کند. حدیث دیگری را از آثار خوش‌خلقی به عنوان تکمیل بحث و حسن ختام عوارض غضب از رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌آوریم که فرمود:
أَربَعٌ مَن کنَّ فِیهِ وَ کانَ مِن قَرنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَها اللهُ حَسَناتٍ: الصِّدقُ، وَ الحَیاءُ، وَ حُسنُ الخُلُقِ، وَ الشُّکرُ .۱
چهار چیز است که هر کس داشته باشد، اگر سر تا پا غرق گناه باشد، خداوند آن گناهان را به حسنه و نیکی تبدیل می‌کند: راستی، حیا، خوش‌خویی و سپاسگزاری
.

۲. خشم و آخرت

آخرت به عنوان فرجام نهایی خشم، از ویژگی‌های معتقدان به قیامت و روز جزاست. به طور کلی می‌توان گفت که خشم، عقوبت‌ آخروی دارد. این کلی‌گویی، نگرش ما را نسبت به خشم تصحیح نموده و تلاشی برای تشویق مردم به هر چه دوربودن از این صفت است. به ویژه، افرادی که خشم خود را مجوز اخلاقی هر رفتار نادرست بعدی بدانند؛ مثلاً گفته می‌شود که چون عصبانی بودم، نفهمیدم و چنین و چنان کردم. توجه به مجازات اخروی خشم، این نکته را اذعان می‌کند که خشم به دلیل بعد ارادی که دارد، انسان را مستحق عذاب کرده و حالت بی‌تعادلی او، رفتار ضد اخلاقی بعدی را توجیه نخواهد کرد.
شیطان، به عنوان دشمن مؤمنان بارها و بارها از غضب به عنوان یکی از ابزارهای مهمش برای فریب بشر و جلوگیری از رفتن به بهشت سخن گفته است:

1.الكافی، ج۲، ص۱۰۷؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۳۲.


مهار خشم
126

ایمان نیز تحت شعاع خشم قرار خواهد گرفت. در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله حضرت، چگونگی به‌ضعف‌گراییدن ایمان را در اثر خشم با یک مثال عینی بیان فرموده‌اند:
الغَضَبُ یفسِدُ الإِیمَانَ کمَا یفسِدُ الخَلُّ العَسَلَ.۱
خشم، ایمان را تباه می‌کند، همان‌گونه که سرکه عسل را.
به طور کلی، اخلاق بد و سیئات، طبق روایات، ایمان و حتی اعمال صالحه را هم نابود می‌کند. تفسیر روان‌شناختی این مطلب این است که خشم، باعث تغییرات عاطفی _ هیجانی خاصی در انسان می‌شود، که به لحاظ انگیزشی دیگر امکان مبادرت به اعمال صالحه را پیدا نمی‌کند. عکس آن نیز همین‌طور است، اخلاق خوب یا خُلق حسن، باعث محو اعمال زشت و ناپسند می‌شود. در حدیث دیگری از آن حضرت، این حقیقت بیان شده است:
الخُلقُ السَّیئُ یفسِدُ العَمَلَ کمَا یفسِدُ الخَلُّ العَسَلَ.۲
خوی بد، کار را تباه می‌کند، همان‌گونه که سرکه عسل را.
با استفاده از نقطه مقابل مفهوم غضب منفی، یعنی حسن ‌خُلق نیز، می‌توان این مطلب را اثبات کرد؛ یعنی وجود خلق‌ حسن، باعث محو آثار وضعی رفتارهای منفی خواهد شد. روایت امام صادق‌ علیه السلام، بیان مناسبی در این موضوع ارائه می‌کند. آنچه از رفتار گناه از بین خواهد رفت، اثر وضعی دنیوی و عقوبت‌های اخروی آن است؛ چون خود عمل که در ظرف زمانش از بین رفته است و وجود ندارد؛ لذا اثر معنوی خوش‌خلقی، که ترجمه ‌دیگری از ترک غضب ‌منفی است، حذف آثار نامحسوس دنیوی و اخروی عمل بد می‌باشد:
إِنَّ حُسنَ الخُلُقِ یذِیبُ الخَطِیئَةَ کمَا تُذِیبُ الشَّمسُ الجَلِیدَ.۳
همانا خوش‌خویی، گناه را ذوب می‌کند، همچنان که آفتاب، شبنم را.

1.الکافی، ج۲، ص۳۰۲؛ بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۶۷.

2.عیون ‌أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۴۰.

3.بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۹۵.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32938
صفحه از 299
پرینت  ارسال به