غضب را آتشی از ناحیه شیطان میداند. چون شیطان علة العلل انحرافهای قلب انسان است:
الغَضَبُ جَمرَةٌ مِنَ الشَّیطَانِ.۱
غضب، آتشدانی از شیطان است.
فرضیههای مرتبط با خشم و قلب
در صورت پذیرفتن این مطلب که خشم، آتشی است که باعث نابودی قلب به عنوان مُدرِک معارف متعالی و تمام عواطف بشری میشود، این سؤال پژوهشی مطرح است که آیا میتوان ادعا کرد، بین آزادگذاشتن خشم منفی و نابودی این صفات مثبت بشری که در قرآن به قلب نسبت داده شده، رابطه وجود دارد؟ صغرای این استدلا که قلب مدرک این صفات است از ظاهر قرآن معلوم است. کبرای کلی هر چیزی باعث نابودی قلب بشود، باعث نابودی این معارف هست نیز معلوم است. فقط باید اثبات شود که غضب جزء صفاتی است که قلب را نابود میکند. در صورت اثبات، فرضیههای قابل بررسی درباره غضب و قلب را میتوان به صورت گزارههای زیر تنظیم کرد:
۱. خشم، مانع حالت تذکر و تنبه در انسان است؛۲
۲. خشم، مانع هدایت بشر است؛۳
۳. خشم، مانع پذیرش حقایق میشود؛۴
۴. خشم، مانع درک لذت حضور خداست؛۵
1.بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۶۵.
2. (إِنَّ فی ذلِک لَذِكری لِمَن كانَ لَهُ قَلبٌ أَو أَلقَی السَّمعَ وَ هُوَ شَهیدٌ) .
ق: ۳۷. (وَ اصبِر نَفسَک مَعَ الَّذینَ یدعُونَ رَبَّهُم بِالغَداةِ وَ العَشِی یریدُونَ وَجهَهُ وَ لا تَعدُ عَیناک عَنهُم تُریدُ زینَةَ الحَیاةِ الدُّنیا وَ لا تُطِع مَن أَغفَلنا قَلبَهُ عَن ذِكرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمرُهُ فُرُطاً) .
كهف: ۲۸.
3. (ما أَصابَ مِن مُصیبَةٍ إِلاَّ بِإِذنِ اللهِ وَ مَن یؤمِن بِاللهِ یهدِ قَلبَهُ وَ اللهُ بِكُلِّ شَیءٍ عَلیمٌ) .
تغابن: ۱۱.
4. (إِنَّ فی ذلِک لَذِكری لِمَن كانَ لَهُ قَلبٌ أَو أَلقَی السَّمعَ وَ هُوَ شَهید) .
ق: ۷.
5. (یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا استَجیبُوا للهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُم لِما یحییكُم وَ اعلَمُوا أَنَّ اللهَ یحُولُ بَینَ المَرءِ وَ قَلبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیهِ تُحشَرُونَ) .
أنفال: ۲۴.