109
مهار خشم

... هر گاه شما ولایت محمد صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام را مجدداً بر خویش عرضه می‌کنید، لعنت‌های خدا بر گروه شیاطین تجدید می‌شود و خداوند شما را از آنچه آنها بر شما می‌دمند، حفظ می‌کند. زمانی که از پیامبر صلی الله علیه و آله سؤال شد: «آنچه شیاطین می‌دمند چیست؟» فرمودند: «چیزهایی که آنها در انسان خشمگین، باعث تباهی دین و دنیایش می‌شود».
.. .
از مجموع این احادیث نتیجه می‌گیریم که بین دواعی یا برانگیزان‌های غضب و نابودی شخصیت آدمی رابطه وجود دارد؛ زیرا دواعی نیز، عاقبت منجر به خود هیجان خواهد شد. چنین ضرری، هم به لحاظ قضاوت‌ها و ارزیابی‌های خود فرد شکل می‌گیرد و هم بر اساس ارزیابی‌های دیگران از رفتار انسان که در بخش آثار اجتماعی خشم بیان می‌شود.
همچنین مقابله با غضب ممکن است، دارای مراحل و یا سطوحی باشد و در کنترل غضب، باید جوانب مختلفی از یک موضوع در نظر گرفته شود. دو روایت آخر، گویای این مطلب‌اند که راز نابودی شخصیت انسان در چیست و چگونه اتفاق می‌افتد. زیرا خشم با بروز زشتی‌های اخلاقی و نفسانی انسان، او را بی‌آبرو کرده و باعث نوعی سقوط شخصیتی و اجتماعی می‌شود. انسانی که مرتب ارزش‌های اخلاقی خود را زیر پا می‌گذارد، در نهایت دچار بی‌ارزشی شده و از درون استحاله خواهد شد. نتیجه این امر، افت احساس احترام به خود۱ یا عزت نفس می‌شود که نوعی شخصیت بیمار است. در اینجا شخص پرخاشگر، در چرخه باطلی از نابودی قرارمی‌گیرد. پرخاشگری به عنوان تلاشی برای از دست‌ندادن مابقی عزت‌ نفس و احساس کمبود عزت ‌نفس باعث ضعف اراده در کنترل خشم و ... .
از ظاهر بعضی روایات استفاده می‌شود که عواقب منفی غضب، مخصوص حالت خاصی است که منجر به حاکمیت غضب باشد؛ مانند: مالکیت غضب، اطاعت غضب، غلبه غضب و تندی غضب؛ در نتیجه اگر خشم شدید جزء خلق و

1.Self-esteem.


مهار خشم
108

غافل خواهد شد. برای پرهیز از این نوع غفلت، رسول خدا صلی الله علیه و آله هشدار می‌دهند که انگیزه‌های انسان، توسط شیطان ممکن است، مرتب جابه‌جا شود؛ اما نهایتاً در موضوع غضب، انسان زمین خواهد خورد. در ضمن این روایت، اهمیت غضب را هم گوشزد می‌نماید:
إن الشیطان ینتقل فی جسم إبن آدم فإِذَا عصمه الله من باب، تحول له من باب آخرحتی یهلکه لغضبه.۱
همانا شیطان در بدن انسان حلول می‌کند؛ به طوری که خداوند هر گاه آن را از دری حفظ فرمود، از در دیگری وارد می‌شود، تا جایی که او را به خاطر غضب نابود می‌کند.
حدیث شریف دیگری از آن حضرت، علت نابودکنندگی غضب را ویژگی افساد این صفت نام می‌برد؛ یعنی غضب باعث فساد در اخلاق، اعتقاد و زندگی انسان شده و نهایتاً منجر به نابودی او خواهد شد:
لاتَغضِب فَإنَّ الغَضَبَ مَفسَدَةٌ.۲
خشمگین مشو؛ چون خشم تباه‌کننده است.
امام عسگری علیه السلام نیز، در ضمن بیان اینکه تجدید اعتقاد به ولایت آل‌محمد می‌تواند انسان را از تأثیرگذاری شیاطین در مواقع غضب محفوظ دارند، می‌فرمایند که نفحات شیاطین، چیزی است که باعث هلاکت انسان خشمگین در دنیا و آخرتش می‌شود:
...فَإِنَّکم کلَّمَا جَدَّدتُم عَلَی أَنفُسِکم وَلایةَ مُحَمَّدٍ وَ عَلِی تُجَدَّدُ عَلَی مَرَدَةِ الشَّیاطِینِ لَعَائِنُ اللهِ وَ أَعَاذَکمُ اللهَ مِن نَفَخَاتِهِم وَ نَفَثَاتِهِم فَلَمَّا قَالَهُ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله قِیلَ یا رَسُولَ اللهِ وَ مَا نَفَخَاتُهُم قَالَ هِی مَا ینفُخُونَ بِهِ عِندَ الغَضَبِ فِی الإِنسَانِ الَّذِی یحمِلُونَهُ عَلَی هَلاکهِ فِی دِینِهِ وَ دُنیاهُ۳

1.مسند اسحاق ‌بن ‌راهویة، ج۱، ص۴۲۶.

2.كنز العمّال، ج۳، ص۵۲۱.

3.بحار الأنوار، ج۲۶، ص۲۳۲.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32677
صفحه از 299
پرینت  ارسال به