45
مهار خشم

نمودار(۲) ارتباط دو وجهی «حلم» و «غضب» در دو سطح هیجان و رفتار

اما غضب با قید شدت و حدّت‌اش به سخط تبدیل می‌شود و عامل کنترل آن، ابتدا رضاست و واسطه آن حلم است که آخر رضایت است. البته در مخلوق چنین است و در خالق، بدون غیظ و تغیر سخط صورت می‌پذیرد. از این فرایند به دست می‌آید، رضایت که نوعی صفت در مقام فعل است، در تحقق حلم و مرتبه تعقل دخالت دارد. این نکته به خصوص در شیوه‌های کنترل پرخاش، مانند ترک کردن صحنه‌ مؤثر است. به عبارت دیگر، فقط تنها در صورتی صفت حلم و عقلانیت در کنترل خشم مؤثر است که موقعیت رفتاری خشم، ابتدا کنترل شود و به اصطلاح رضایت داده‌شود. نمودار(۳).

نمودار(۳) فرايند شكل‌گيری و فروكشی يک رفتار پرخاشگرانه(غضب)


مهار خشم
44

کنترل فکری و اصلاح خطاهای شناختی در حال غضب، هم نقطه مقابل غضب محسوب می‌شود و هم نقطه مقابل غضب همراه با غیظ. به عبارتی حلم، نقطه مقابل انواع مراتب غضب است؛ اما از آن جهت که حلم، امری باطنی است، نقطه مقابلش غضب و غیظ است و از آن جهت که حلم، عملکردی منطق رفتار ظاهری است، نقطه مقابل غضب است که یک فعل ارادی است. غیر از اینکه حلم به واسطه ایجاد حالت کظم و رضا به واسطه عمل می‌کند. اگر بخواهیم فرایند رفتاری پرخاشگرانه را بر اساس روایات و منابع لغت توصیف کنیم، می‌توانیم مطابق نمودار ۱ نمودار ترسیم شود. چنین ترسیم کنیم که ابتدا غیظ، باعث تغیر حالت و هیجان منفی می‌شود. سپس اوج می‌گیرد و از سطح هیجان درونی به سطح رفتار ظاهری منتقل شده و به صورت غضب نمایان می‌شود.

نمودار(۱) فرايند تشکيل يک رفتار پرخاشگرانه(غضب)

همچنین در این نمودار، امکان نمایش حوزه‌های عمل برخی از واژگانی که بررسی کردیم، وجود دارد. بر این اساس، حلم و غضب نسبت مِن وَجه با واژگانی دارند که صرفا به سطح هیجان یا صرفاً به سطح رفتار مربوط هستند. در نمودار (۲) این فرض به نمایش گذاشته شده که صفت حلم و غضب به صورت ماهیتی نقطه آغاز و انتها، چگونه در مقابل هم قرار می‌گیرند.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32816
صفحه از 299
پرینت  ارسال به