287
مهار خشم

عمران‌ علیه السلام است که از پروردگار عالم پرسید: «أی عبادک أسعد؟ قال عزوجل من آثر هواک عَلَی و هواه و غضب النمر لنفسه»۱ ؛ «کدام یک از بندگانت سعادتمندترند؟ فرمود: هرکس خواهش تو را بر خواهش نفسش مقدم بدارد و به خاطر من خشمگین شود، مثل خشمگین ‌شدن پلنگ برای خودش».
تمثل به پلنگ خشمگین، احتمالاً نشانه‌ای از جدیت تعهد و تعصب بنده‌ خدا در راه اجرای حق و عدالت و جدیت عشق حقیقی به درگاه خداوند باشد. این نوع عملکرد، می‌تواند نشانه خلوص بیشتر در عمل باشد. موقعی که رفتاری با خلوص بیشتر انجام شود، دارای انگیزش است و به دنبال آن، دارای آثار اخروی و حتی دنیوی خواهد بود. حدیث قدسی به نقل از حضرت موسی علیه السلام وجود دارد که به خداوند عرض کرد: «خداوندا ! کسان تو که در آن روزی که هیچ سایه‌ای جز سایه تو نیست، آنها در سایه عرش تو هستند، چه کسانی هستند؟ خداوند به او وحی کرد: کسانی که هر گاه حرام‌های من حلال شمرده شوند، همچون پلنگ‌ زخم‌خورده خشمناک می‌شوند».۲
در مقایسه با کسی ‌که اصلاً خشمگین نمی‌شود.این نوع تعهد، برش خوبی برای کیفیت عمل ایجاد می‌کند؛ زیرا انگیزه و انگیزش کامل‌تری برای عمل در خود و دیگران ایجاد می‌کند و احتمال دلسردی و بازگشتش کم است.

۳. پیروزی

خشم مثبت برای خداوند، منشأ پیروزی و موفقیت است. رمز این توفیق، داشتن انگیزه قوی و متعالی‌تر است. در واقع خشم ‌مثبت، جهت‌گیری انگیزشی متعالی، برای فرد فراهم می‌آورد که چند برابر انگیزش برای غیر خدا می‌باشد. در خشم ‌مثبت، نوعی یکی‌شدن با قدرت پروردگار و در حضور او قرار گرفتن و از این آمادگی و دفاع لذت بردن است که می‌تواند، توجیه پیروزی او باشد. صاحب خشم ‌مثبت، گویا خود

1.ربیع ‌الأبرار، ج۲، ص۶۰۳.

2.حضرت موسی علیه السلام: «یارَبِّ! مَن أَهلُکَ الَّذِینَ تُظِلُّهُم فِی ظِلِّ عَرشِکَ یومَ لاظِلَّ إِلاَّظِلُّکَ؟ فَأَوحَی اللهُ إِلَیهِ: ...وَالَّذِین یغضَبُونَ لِمَحَارِمِی إِذَا استُحِلَّت مِثلَ النَّمرِ إِذَا جُرِحَ».
وسائل‌الشیعة، ج۱۶، ص۴۷.


مهار خشم
286

«به دنبال کاری که به تو دستور دادم، برو (و این مرد را رها کن)؛ چون این مرد هیچگاه به خاطر من چهره‌اش از خشم متغیر نشد».۱
در چنین موردی خداوند دوست دارد، تعهد و پایبندی بنده‌اش را نسبت به معشوق خود ببیند. بر اساس روایات مشهور۲ دیگری داریم که دین چیزی جز حبّ و بغض نسبت به خدا نمی‌باشد. در واقع، این نوع تعصب، بیانگر تعهد و یقین جدی‌تر است و خشم در چنین مواردی، نشانه‌ای از یک تعصب جدی و اثبات تعهد می‌باشد.
هر تعهد جدی، منشاء اثر مثبت است، چه در سمت ایجاد آن تعهد و چه در سمت جلوگیری از موانع اجرای تعهد. در واقع خشم مثبت برای خدا، بر علیه هر عاملی است که باعث فراموشی و غفلت از خدا باشد. در واقع خداوند نیز، به خاطر نفعی که در وابستگی به خود در نظر گرفته، چنین انتظاری را از بنده‌اش دارد، بدون اینکه خود، نیازی به آن داشته باشد. نتیجه عملی این نوع تعهد دائمی، اثبات وفاداری از سوی بنده و طبیعتاً، استجابت دعا از سوی خداوند خواهد بود.

۲. سعادت دنیا و آخرت

در بعضی از روایات، به آثار انحصاری خشم مثبت در مقایسه با سایر اعمال خیر برخورد می‌کنیم. همان‌گونه که در کنترل خشم منفی از آن یاد شد، در اینجا هم موقعیت ویژه‌ای برای داشتن خشم مثبت طرح شده است. از جمله پاسخ موسی

1.امام صادق علیه السلام: «إِنَّ اللهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ بَعَثَ مَلَكَینِ إِلَی أَهلِ مَدِینَةٍ لِیقلِبَاهَا عَلَی أَهلِهَا فَلَمَّا انتَهَیا إِلَی المَدِینَة وَجَدَا رَجُلاً یدعُو اللهَ وَ یتَضَرَّعُ فَقَالَ أَحَدُ المَلَكَینِ لِصَاحِبِهِ أَ مَا تَرَی هَذَا الدَّاعِی فَقَالَ قَد رَأَیتُهُ وَ لَكِن أَمضِی لِمَا أَمَرَ بِهِ رَبِّی فَقَالَ لا وَ لَكِن لا أُحدِثُ شَیئاً حَتَّی أُرَاجِعَ رَبِّی فَعَادَ إِلَی اللهِ تَبَارَک وَ تَعَالَی فَقَالَ یا رَبِّ إِنِّی انتَهَیتُ إِلَی المَدِینَةِ فَوَجَدتُ عَبدَک فُلاناً یدعُوک وَ یتَضَرَّعُ إِلَیک فَقَالَ امضِ بِمَا أَمَرتُک بِهِ فَإِنَّ ذَا رَجُلٌ لَم یتَمَعَّر وَجهُهُ غَیظاً لِی قَطُّ».
الکافی، ج۵، ص۵۸.

2.الإمامُ الصادقُ علیه السلام: «لَمَّا سُئِلَ عَنِ الحُبِّ وَ البُغضِ: أَمِنَ الإِیمَانِ هُوَ؟وَ هَلِ الإِیمَانُ إِلاَّ الحُبُّ وَ البُغضُ»؛؟! «امام صادق علیه السلام در پاسخ به این سؤال كه آیا مهر و كین جزء ایمان است؟ فرمود: آیا ایمان چیزی جز مهر و كین است؟!».
الكافی، ج۲، ص۱۲۵؛ بحار الأنوار، ج۶۴، ص۵۲.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32644
صفحه از 299
پرینت  ارسال به