273
مهار خشم

که بر اساس حق و حقیقت در آن عمل می‌شود. طبیعی است که اگر رویکرد اخلاقی و ارزشی دین در جامعه عمل شود، اولاً رنجش‌ها و دلخوری‌ها به وجود نخواهد آمد. ثانیاً در صورتی که نارحتی پیش ‌بیاید، طرف‌های مقابل با خویشتن‌داری و حلم‌ورزی هیچ انعکاس تشدید‌کننده‌ای به آن نخواهند داشت. انتظار هست که روابط اخلاقی و از سر احترام، بین مردم رواج یابد. حتی ای بسا هیجان‌های به حقی که فروخورده شود تا اتحاد و یگانگی مسلمانان در مسائل سیاسی _ اجتماعی حفظ شود. در روایتی امام صادق علیه السلام در دوران خفقان، به یاران خود توصیه‌هایی دارند که با توجه به مورد اخیر، با کنترل خشم خود، بتوانند زمینه برپایی حکومت عدل را بنیان‌گذاری نمایند. حضرت می‌فرمودند:
... ای گروه نجات‌یافته، تقوای‌الهی پیشه کنید، اگر خداوند آن نعمتی را کامل کند که به شما داده است که البته کامل نخواهد شد؛ مگر به واردشدن بر شما، آنچه که بر شایستگان پیش‌از شما رسید، تا در جان و مالتان آزمایش شوید و از دشمنان الهی آزار زیادی ببینید و تحمل کنید و آنها را بر خود هموار سازید و تا آنجا که شما را خوار شمارند و بر شما خشم گیرند و ستم بر شما روا دارند و تحمیل کنند و شما نیز به خاطر خدا و سرای آخرت، آن را تحمل کنید (ستم آنها را) تا آنجا که به خاطر خدای عزّوجل، خشم خود را در برابر آزاری که انجام می‌دهند، فروخورید و تا آنجا که به خاطر حق و حقیقت، شما را دروغگو شمارند و با شما دشمنی و کینه ورزند.۱

1.الإمامُ الصادقُ‌ علیه السلام: «من رسالته إلی جماعة الشیعة...فَاتَّقُوا اللهَ أَیتُهَا العِصَابَةُ النَّاجِیةُ إِن أَتَمَّ اللهُ لَكُم مَا أَعطَاكُم بِهِ فَإِنَّهُ لا یتِمُّ الأَمرُ حَتَّی یدخُلَ عَلَیكُم مِثلُ الَّذِی دَخَلَ عَلَی الصَّالِحِینَ قَبلَكُم وَ حَتَّی تُبتَلَوا فِی أَنفُسِكُم وَ أَموَالِكُم وَ حَتَّی تَسمَعُوا مِن أَعدَاءِ اللهِ أَذًی كَثِیراً فَتَصبِرُوا وَ تَعرُكُوا بِجُنُوبِكُم وَ حَتَّی یستَذِلُّوكُم وَ یبغِضُوكُم وَ حَتَّی یحَمِّلُوا عَلَیكُمُ الضَّیمَ فَتَحَمَّلُوا مِنهُم تَلتَمِسُونَ بِذَلِک وَجهَ اللهِ وَ الدَّارَ الآخِرَةَ وَ حَتَّی تَكظِمُوا الغَیظَ الشَّدِیدَ فِی الأَذَی فِی اللهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یجتَرِمُونَهُ إِلَیكُم وَ حَتَّی یكَذِّبُوكُم بِالحَقِّ وَ یعَادُوكُم فِیهِ وَ یبغِضُوكُم عَلَیهِ فَتَصبِرُوا عَلَی ذَلِک مِنهُم‏».
الکافی، ج۸، ص۵؛ بحار الأنوار، ج۷۵، ص۲۱۳.


مهار خشم
272

موارد متعدد نهی از غضب، حاکی از اهمیت کنترل آن می‌باشد. گروه زیادی از روایات با الفاظ و الحان مختلف، سعی در تبیین این موضوع دارند که فطرت اخلاقی یا وجدان ذاتی افراد را با گوشزد‌کردن این موضوع بیدار و بیان کنند که عکس العمل رفتار انسان، شبیه خودش است و جز آن نمی‌توان انتظار داشت.۱

ب. آثار اجتماعی

گام‌هایی به سوی مدینه فاضله

اسلام، در سایه توصیه‌ به کنترل اخلاقی پیروان خود، مدینه فاضله‌ای را وعده می‌دهد

1.ابن‌سنانٍ عن‌أبی عبد الله علیه السلام: «قَالَ الحَوَارِیونَ لِعِیسَی‌بنِ‌مَریمَ: یا مُعَلِّمَ الخَیرِ أَعلِمنَا أَی الأَشیاءِ أَشَدُّ فَقَالَ أَشَدُّ الأَشیاءِ غَضَبُ اللهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَالُوا فَبِمَ یتَّقَی غَضَبُ اللهِ قَالَ بِأَن لا تَغضَبُوا قَالُوا وَ مَا بَدءُ الغَضَبِ قَالَ الكِبرُ وَ التَّجَبُّرُ وَ مَحقَرَةُ النَّاسِ»؛ «حواریون به عیسی علیه السلام گفتند: ای معلم نیكی! به ما بیاموز كه چه چیز سخت‌ترین چیز است؟ فرمود: سخت‌ترین چیز، خشم خداست. گفتند: چگونه از خشم خدا دوری كنیم؟ فرمود: با خشمگین‌نشدن».
بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۶۳. قَالَ رَسُولُ اللهِ‌ صلی الله علیه و آله: «مَن كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ كَفَّ اللهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی عَنهُ عَذَابَ یومِ القِیَامَةِ»؛ «هر‌كس خشمش را از مردم دور سازد، خداوند عذاب روز قیامت را از او دفع می‌كند».
بحار الأنوار، ج۹۲، ص۳۳۹. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: «مَن كَفَّ لِسَانَهُ سَتَرَ اللهُ عُورَاتَهُ وَ مَن مَلَک غَضَبَه وَقَاهُ اللهُ عَذَابَهُ»؛ «هر كس زبانش را نگه‌ دارد، خداوند عیب‌هایش را می‌پوشاند، و هر‌كس خشمش را مسلط باشد، خداوند او را از عذابش مصون می دارد».
إرشاد القلوب، ج۱، ص۱۰۳. الإمام علی أمیرالمؤمنین علیه السلام: «الحِلمُ عِندَ شِدَّةِ الغَضَبِ یؤَمِّنُ غَضَبَ الجَبَّارِ»؛ «بردباری هنگام خشم شدید، موجب ایمنی از خشم خداوند جبار می‌شود».
مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۱. قال الإمام الصادق‌ علیه السلام: «یا هِشَامُ مَن كَفَّ نَفسَهُ عَن أَعرَاضِ النَّاسِ أَقَالَ اللهُ عَثرَتَهُ یَومَ القِیَامَة وَ مَن كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ كَفَّ اللهُ عَنهُ غَضَبَهُ یَومَ القِیَامَةِ»؛ «ای هشام! هر‌كس خود را از لطمه‌زدن به آبروی مسلمانان نگهدارد، خداوند در روز قیامت از لغزش‌هایش می‌گذرد و هر‌كس خشم خود را از مردم نگهدارد، خداوند نیز خشمش را از او در روز قیامت نگه خواهد داشت».
همان. «أَوحَی اللهُ إِلَی دَاوُودَ‌ علیه السلام: إِذَا ذَكَرَنِی عَبدِی حِینَ یغضَبُ، ذَكَرتُهُ یَومَ القِیَامَةِ فِی جَمِیعِ خَلقِی، وَ لا أَمحَقُهُ فِیمَن أَمحَقُ»؛ «خداوند به داوود علیه السلام وحی فرمود: هر گاه بنده من، در هنگامی‌كه خشم می‌گیرد، مرا یاد كند، روز قیامت در میان همه خلقِ خود به یاد او باشم و او را به همراه كسانی كه نابودشان می‌كنم، نابود نگردانم».
بحار الأنوار، ج۷۰، ص۲۶۶. قال رسول الله: «مَن كَظَمَ غَیظاً وَ لَو شَاءَ أَن یمضِیهُ أَمضَاهُ أَملأَ اللهُ قَلبَهُ یَومَ القِیَامَةِ رِضَاهُ»؛ «هر‌كس خشمی را فرو خورد كه اگر بخواهد، می‌تواند آن را به كار گیرد، خداوند در روز قیامت، دلش را از خشنودی خود پُر سازد».
الكافی،‌ ج۲، ص۱۱۰.

  • نام منبع :
    مهار خشم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا کيومرثي اسکويي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32708
صفحه از 299
پرینت  ارسال به