«احساس تعهد» کرده و بدین ترتیبَ به سوی «کسب هویت» حرکت می‏کند. امام على علیه السلام می‏فرماید:

لایزالُ العَقلُ وَ الحُمقُ یتَغالَبانِ عَلَى الرَّجُلِ إلى ثَمانِی عَشرَةَ سَنَةً فَإِذا بَلَغَها غَلَبَ عَلَیهِ أکثَرُهُما فیهِ.^۱

۰.خِرد و نادانى تا هجده سالگى در آدمى در نَبَردند. وقتى آدمى به آن سن رسید، هر یک بیشتر باشد، بر او غلبه می‏یابد.

با همه این اوصاف، جوانی دنیایی است که ابعاد آن ناشناخته باقی مانده است و به طور معمول انسان‏ها چنان که باید، از آن بهره نمی‏گیرند. امام علی علیه السلام جوانی را در صدر اموری معرفی می‏کند که مردم قدر و ارزشش را نمی‏دانند، مگر آنکه آن را از دست بدهند:

أربَعَةُ أشیاءَ لا یَعرِفُ قَدرَها إلَّا أربَعَةٌ: الشَّبابُ لایَعرفُ قَدرَهُ إلَّا الشُّیوخُ وَ العافِیةُ لایَعرِفُ قَدرَها إلَّا أهلُ البَلاءِ و الصِّحَةُ لایَعرِفُ قَدرَها إلَّا المَرضى و الحَیاةُ لایعرِفُ قَدرَها إلَّا المَوتى.^۲

۰.ارزش چهار چیز را جز چهار گروه نمی‏شناسند: ارزش جوانى را جز پیران نمی‏شناسند؛ ارزش آرامش را جز گرفتاران نمی‏فهمند؛ ارزش سلامت را جز بیماران درنمی‌یابند و ارزش زندگى را جز مُردگان نمی‏دانند.

جوان اگر می‏دانست چه گوهری را در اختیار دارد، بیشترین بهره را از دوره جوانی می‏برد و پیر اگر می‏توانست، هیچ‏گاه افسوس فرصت از دست رفته جوانی را نمی‏خورد. اما دریغ آنکه این نکته بیشتر در حد آرزویی حکیمانه که «ای کاش جوان می‏دانست و پیر می‏توانست» باقی مانده است. از این رو، انسان تا زمانی که این دوره را از دست ندهد، به اهمیت و ارزش آن پی نمی‏برد. امیرمؤمنان، علی علیه السلام می‏فرماید:

نیست و بر حسب مفهومی که جامعه از نوجوانی، جوانی و بزرگسالی دارد، در نوسان است.^۱

در یک بیان غیر تقویمی و به عنوان یک معیار روان‏شناختی، دوره جوانی را باید دوره‏ای از زندگی دانست که میانِ نوجوانی و میان‏سالی قرار می‏گیرد. سن افراد اطلاعاتی درباره تحول شخصیت آنها به ما نشان نمی‏دهد. بیشتر افراد با ضرب‏آهنگ خاصّی زندگی را به پیش می‏برند. پشت سرگذاردن رویدادهای زندگی همچون ازدواج، کار و مانند آن با فاصله زیاد یا زودتر از موعد یا در جای خود، فرد را در شمار افراد «باتأخیر»، «زودرس» یا «بهنگام» قرار می‏دهد. این همان چیزی است که نیوگارتن^۲ بدان اشاره کرده است. وی معتقد است «ساعت اجتماعی» ما، یعنی زمان وقوع رویدادها در حد معمول تحت تأثیر محیط است و این امر بر اساس طبقه اجتماعی کاملاً محسوس است.^۳

در برخی آموزه‏های روایی، هجده سالگی آغاز جوانی دانسته شده است. امام صادق علیه السلام درباره این سخن خداوند عزّ و جل (أَوَلَمْ نُعَمِّرْکُم مَّا یتَذَکَّرُ فِیهِ مَن تَذَکَّرَ)^۴ (مگر شما را [آن قدر] عمر دراز ندادیم که هر کس می‏خواست در آن عبرت گیرد، عبرت می‏گرفت؟) فرمود:

تَوبیخٌ لاِبنِ ثَمانی عَشرَةَ سَنَةً.^۵

۰.[این سخن] سرزنش هجده ساله‏هاست.

در روایتی دیگر هجده سالگی سنی برای پایان نبردهای میانِ خرد و نادانی دانسته شده است که در این کشاکش هریک بر دیگری غلبه یابد، ماندگار خواهد شد. در این دوره، هیجانات پرشور دوران نوجوانی فروکش کرده و نوجوان با ورود به دوره جوانی به آرامش نسبی رسیده و پس از یک دوره «کاوش»، نسبت به ارزش‏ها، عقاید و هدف‏ها،