الف ـ نیّت

قصد و نیّت بر انجام دادن کار، نخستین پیش‏شرط لازم برای تصمیم‏گیری در عرصه‏های مختلف زندگی است. بر این پایه، نیّت بنیان و اساس کار دانسته شده است. امام علی علیه السلام می‏فرماید:

النِّیةُ أساسُ العَمَلِ.

۰.نیّت، شالوده کار است.^۱

قصد و اراده که نرم‏افزار تصمیم‏گیری است، می‏تواند به بدن که سخت‏افزار اجرای کار است، بیشترین کمک را بکند تا آنجا که در صورت نیّت قوی و نیرومند، بدن و جسم انسان در انجام دادن عمل کاملاً توانمند و کارا خواهد بود. امام صادق علیه السلام در این باره می‏فرماید:

ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمّا قَوِیَت علَیهِ النِّیَّةُ.^۲

۰.هیچ بدنى در انجام دادن آنچه نیّتِ بر (انجام دادن) آن قوى باشد، ناتوان نیست.

نیّت که شالوده کار دانسته شد، آن‏چنان در فرایند تصمیم‏گیری تأثیر دارد که از خود عمل نیز برتر و برابر با انجام دادن عمل دانسته شده است. امام صادق علیه السلام در تفسیر مفهوم «شاکِلَتِهِ» در آیه ۸۴ سوره اسرا می‏فرماید:

النِّیَّةُ أفضَلُ مِنَ العَمَلِ، ألا و إنَّ النِّیَّةَ هِیَ العَمَلُ. ثُمَّ تَلا قَولَهُ تعالى: (قُلْ کُلٌّ یعْمَلُ على شاکِلَتِهِ) یعنی على نِیّتِهِ.^۳

۰.نیّت برتر از عمل است. بدانید که نیّت همان عمل است. سپس آیه (بگو: هر کس به فراخور خود [بر خلق و خوی خود]، عمل می‏کند) را قرائت کرد، [و فرمود:] یعنى بر پایه نیّت خود.

اذَا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ؛ فَإِنْ یَکُ رُشْداً فَامْضِهِ، وَ إِنْ یَکُ غَیاً فَانْتَهِ عَنْهُ.^۱

۰.هر گاه قصد انجام دادن کارى را داشتى، سرانجامِ آن را در نظر داشته باش؛ اگر مطلوب [و در جهت رشد معنوى تو] بود، به آن اقدام کن و در غیر این صورت، از آن خوددارى نما.

نمودار سبک‏های تصمیم گیری

پیش‏شرط‌های تصمیم‏گیری عقلانی

برای آنکه بتوانیم به تصمیم‏گیری عاقلانه و منطقی برسیم، نیازمندیم پیش‏شرط‏هایی را رعایت کنیم تا به نتیجه دلخواه دست یابیم. این پیش‏شرط‏ها در آموزه‏های دینی، نیت، اراده، دوراندیشی، مشورت و توکّل هستند. این بخش از مهارت تصمیم گیری، به این پیش شرط‏ها اشاره دارد.^۲