ب ـ سبک تکانشی

فرد تکانشی به‏سرعت تصمیم می‏گیرد و از حقایق ارزیابی منطقی ندارد. همه چیز در یک لحظه به وقوع می‏پیوندد و تصمیم مورد نظر گرفته می‏شود؛ اما تصمیمی که الزاماً پختگی و درایت لازم را ندارد، و شگفت‏آور نیست اگر بدانیم چنین فردی پس از اقدام، از تصمیمی که گرفته تعجب می‏‏کند.

ج ـ سبک انفعالی

فرد منفعل به دلیل ویژگی‏های شخصیّتی یا فقدان مهارت، جرئت لازم را ندارد و براساس «انتظارات» دیگران تصمیم می‏گیرد. فردی که در لحظه تصمیم‏گیری در حالت انفعال قرار گرفته، اجازه می‏دهد دیگران عقاید خود را بر او تحمیل کنند و برای او تصمیم بگیرند. تردیدهای کشدار، فرد را بیش از اندازه به سمت انفعال می‏کشاند و معمولاً از لفظ «نمی‏دانم، هر چه شما بگویید» استفاده می‏‏کند.

د ـ سبک اجتنابی

فرد اجتنابی، به جای روبه‏رو شدن با مسائل و حلّ آنها و نشان دادن مهارت جرئت‏ورزی، لزوم تصمیم‏گیری را انکار می‏‏کند و امیدوار است همه چیز خود به خود درست شود. امروز و فردا کردن را دستمایه‏ای برای روبه‏رو نشدن با مشکل می‏داند و تصمیم‏گیری را به دلیل حفظ آسایش روان‏شناختی کوتاه مدّت به تعویق می‏اندازد.

هـ ـ سبک عقلانی

تصمیم‏گیری عاقلانه بر مبنای تفکّری منطقی و سالم شکل خواهد گرفت (ر.ک: نمودار ذیل)؛ تفکّری که بر مبنای آن بتوان به احساسی مثبت و رفتاری منطقی و مدیریّت شده دست یافت. تصمیم فرد با به‏کارگیری خرد و دانش و با مد نظر قرار دادن اهداف، ارزش‏ها، و توجّه به پیامدها و خطرهای احتمالی خواهد بود. خودآگاهی و آگاهی به زمان نیز فرد را در رسیدن به چنین سبکی از تصمیم‏گیری یاری خواهد رساند. از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت شده که فرمود:

فرایندی است شامل تشخیص مسئله، استخراج و ارزیابی راهکارها. به فرایندی که در این بخش طی می‏شود «تصمیم‏سازی» گفته می‏شود. بخش دوم انتخاب نهائی و اجرای راهکار است که به فرایند طی شده در این بخش، «تصمیم‏گیری» گفته می‏شود.

تصمیم‏گیری جزئی از فرایند حلّ مسئله بوده و می‏توان گفت یکی از مهم‏ترین اجزای آن است. در فرایند تصمیم‏گیری، مهم‌تر از همه تعریف دقیق مسئله و راه‏حل‏های مناسب آن است؛ زیرا اشتباه در تعریف مسئله یا حدس زدن راه حلّی که مناسب نباشد، به دلیل هزینه‏ها، امکانات، پیش‏نیازها، نتایج و... ممکن است در انحراف دیگر مراحل، نقش بنیادی داشته باشد^۱.

سبک‏های تصمیم‏گیری

تصمیم‏گیری که فرایندی پیچیده و شامل انواع توانایی‏های فکری و برخورداری از اطّلاعات کافی است، سبک‏های مختلفی دارد و افراد به شیوه‏های مختلف و گهگاه ثابتی در زندگی خود تصمیم‏هایی می‏گیرند. سبک‏های تصمیم‏گیری به نحو فزاینده‏ای با ویژگی‏های شخصیّتی افراد مرتبط است و این ویژگی‏ها، شیوه نسبتاً پایداری را در تصمیم‏گیری فرد ایجاد می‏‏کند. ما اکنون به این سبک‏ها می‏پردازیم و سبکی را که می‏تواند سودمندترین تصمیم و انتخاب را رقم زند، معرفی خواهیم کرد.

الف ـ سبک احساسی

فردی که سبک تصمیم‏گیری‏اش احساسی است، مبنای انتخاب و تصمیمش آن است که احساس وی چه چیز را درست می‏داند. چنین فردی بر اساس هیجان‏های خویش تصمیم می‏گیرد و بر این باور است که اگر درباره کاری احساس خوبی دارم، آن تصمیم باید درست باشد و اگر احساس بدی دارم، آن تصمیم نادرست است. مداخله بیش از اندازه هیجان‌ها و احساس‌ها در فرایند تصمیم‏گیری و نداشتن نظام عقلانی منسجم، فرد را در تصمیم‏گیری دچار مشکلات فراوانی خواهد کرد.