35
مهارت‌های زندگی

زمینه‏ساز اتخاذ تصمیم‌هایی شتابزده و نادرست شود. اما چشم‏پوشی از آن می‏تواند میزان شادکامی افراد را افزایش دهد و رضایت بیشتری از زندگی به بار آورد. تغافل که به معنای وانمود کردن به ناآگاهی و بی‏اطلاعی از خطای دیگران است، با هدف اصلاح رفتار به کار می‏رود و اگر مبتنی بر اوضاع و موقعیّت‏ مناسب باشد، پیامدهای تربیتی سودمندی‏ خواهد داشت.

بر همین اساس، چشم‏پوشی و تغافل به‏سادگی می‏تواند به بخشی از ارتباطات اجتماعی و معاشرت‏های ما سامان بخشد و به عنوان عاملی اثرگذار در کنار مؤلّفه «توجّه»، معاشرت‏های پایدار را رقم زند. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

صَلاحُ حالِ التَّعایُشِ و التَّعاشُرِ مِلْءُ مِکیالٍ: ثُلُثاهُ فِطنَةٌ و ثُلثُهُ تَغافُلٌ.۱

۰.درستى وضع زندگى اجتماعى و معاشرت، پیمانه پُرى را مانَد که دو سوم آن توجّه و هشیارى است و یک سومش چشم‏پوشى.

به سخن دیگر، آسایش این جهان، تابعی از «تغافل» و «توجّه» است که البتّه سهم توجّه دو برابر تغافل است. تغافل عنصر «هشیاری» را در درون خود دارد. با بودن این عنصر، فرد هشیارانه موضوعات و محتواهایی را که آسیب زننده هستند نادیده می‌انگارد. امام زین العابدین علیه السلام در سفارشی به فرزند خود به حضرت باقر علیه السلام می‏فرماید:

اِعلَم یا بُنَیَّ! أنَّ صَلاحَ شَأنِ الدُّنیا بِحَذافیرِها فی کَلِمَتَینِ: إصلاحُ شَأنِ المَعاشِ مِل‏ءُ مِکیالٍ ثُلُثاهُ فِطنَةٌ وثُلُثُهُ تَغافُلٌ؛ لِأَنَّ الإِنسانَ لایَتَغافَلُ عَن شَیءٍ قَد عَرَفَهُ فَفَطِنَ لَهُ.۲

۰.بدان اى فرزندم! که درستىِ کار دنیا، به‏طور کلّى، در دو کلمه است: اصلاح امور زندگى، همانند پیمانه پُرى است که دو سوم آن، توجّه و هوشیارى است و یک سومش چشم‏پوشى؛ زیرا انسان، چشم‏پوشى نمی‏کند مگر از چیزى که آن را می‏داند و متوجّه آن است.

1.. تحف العقول، ص۳۵۹.

2.. کفایة الأثر، ص۲۴۰؛ تحف العقول، ص۳۵۹؛ نزهة الناظر، ص۱۰۰، ح۱۸؛ کشف الغمة، ج۲، ص۳۶۲.


مهارت‌های زندگی
34

۲. نرم‏خویی و انعطاف‏پذیری؛۱ ۳. خوش‏گفتاری؛۲ ۴. خوش‏رویی؛۳ ۵. شوخ‏طبعی؛۴ ۶. خرسندی در خوشایندها و عصبانی نشدن در ناخوشایندها؛۵ ۷. مهار خشم۶۷ و ۸. گشایش بر خانواده.۸ حُسن خلق با هریک از این مصداق‌ها، یک بعد از روابط اجتماعی را پوشش می‏دهد.

ھ ـ اصل تغافل

مرور کردن دائم خطای دیگران، روان انسان را دچار تشویش و آشفتگی می‏سازد و چه‏بسا

1.. از امام صادق علیه السلام دربارۀ حدّ حسن خلق سؤال شد و حضرت در بیان مصداق‏های آن به سه مقولۀ نرم‏خویی، خوش‏گفتاری و خوش‏رویی تصریح فرمود: «تُلِینُ جَانِبَکَ وَ تُطِیبُ کَلَامَکَ وَ تَلْقَى أَخَاکَ بِبِشْرٍ حَسَن‏»؛ نرم‏خو و خوش‏گفتار باشی و برادرانت را با روی خوش ملاقات کنی (کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۲؛ الکافی، ج۲، ص۱۰۳).

2.. همان.

3.. یونس شیبانی نقل می‏کند روزی امام صادق علیه السلام از من پرسید: شوخی شما با یکدیگر چگونه است؟ گفتم اندک است. با شنیدن این جمله حضرت فرمود: «فَلَا تَفْعَلُوا فَإِنَّ الْمُدَاعَبَةَ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ إِنَّکَ لَتُدْخِلُ بِهَا السُّرُورَ عَلَى أَخِیکَ وَ لَقَدْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یُدَاعِبُ الرَّجُلَ یُرِیدُ أَنْ یَسُرَّه‏»؛ این گونه نباشید؛ شوخی از حسن خلق است و تو با آن برادرت را خوشحال می‏کنی و رسول خدا صلی الله علیه و آله با برخی شوخی می‏کرد به این قصد که او را خوشحال سازد (الکافی، ج‏۲، ص۶۶۳).

4.. قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: إنَّما تَفسیرُ حُسنِ الخُلقِ: ما أصابَ الدُّنیا یَرْضى، و إنْ لَم یصِبْهُ لَم یسْخَطْ؛ معناى حُسن خلق، این است که اگر دنیا به انسان رو کرد، خشنود باشد و اگر رو نکرد، خشمگین نشود (کنز العمّال، ج۳، ص۱۷ ح۵۲۲۹).

5.. جاءَ رجُلٌ إلی رَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله مِن بَینِ یَدَیهِ فَقالَ: یا رَسولَ اللّهِ! مَا الدِّینُ؟ فَقالَ: حُسنُ الخُلُقِ. ثُمَّ أتاهُ عَن یَمینِهِ، فَقالَ: مَا الدِّینُ؟ فَقالَ: حُسنُ الخُلُقِ. ثُمَّ أتاهُ مِن قِبَلِ شِمالِهِ، فَقالَ: مَا الدِّینُ؟ فَقالَ: حُسنُ الخُلُقِ. ثُمَّ أتاهُ مِن وَرائهِ، فَقالَ: مَا الدِّینُ؟ فَالْتَفَتَ إلَیهِ و قاَل: أمَا تَفَقُّهُ؟! الدِّینُ هُو أنْ لا تَغْضَبَ (تنبیه الخواطر، ج١، ص٨٩). إنَّ رَجُلاً أتَی النَّبیَّ صلی الله علیه و آله مِن قِبَلِ وَجهِهِ، فَقالَ: یا رَسولَ اللّهِ! أیُّ العَمَلِ أفضَلُ؟ قالَ: حُسنُ الخُلُقِ. ثُمَّ أتاهُ عَن یَمینِهِ فَقالَ: أیُّ العَمَلِ أفضَلُ؟ فَقالَ: حُسنُ الخُلُقِ. ثُمّ أتاهُ عَن شِمالِهِ، فَقالَ: أیُّ العَمَلِ أفضَلُ؟ فَقالَ: حُسنُ الخُلُقِ. ثُمَّ أتاهُ مِن وَ بَعدِهِ، یعنی مِن خَلفِهِ، فَقالَ: أیُّ العَمَلِ أفضَلُ؟ فَالْتَفَتَ إلَیهِ رَسولُ اللّٰـهِ صلی الله علیه و آله فَقاَل: مَالَکَ لا تَفْقَهُ...؟! حُسنُ الخُلُقِ هُو أنْ لا تَغْضَبَ اِنِ استَطَعتَ (الترغیب و الترهیب، ج۳، ص۴۰۵، ح۱۴). نقل می‏کنند روزی مردی از مقابل پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، نزد او آمد و پرسید: ای پیامبر خدا! دین چیست؟ حضرت فرمود: «خوش‏خویی». سپس از طرف راست آمد و پرسید: دین چیست؟ باز فرمود: «خوش‏خویی». آن‏گاه از طرف چپ آمد و پرسید: دین چیست؟ باز فرمود: «خوش‏خویی». سپس از پشت سر ایشان آمد و پرسید: دین چیست؟ پیامبر صلی الله علیه و آله به طرف او برگشت و فرمود: «مگر نمی‏فهمی؟! دین، آن است که خشم نگیری». این ماجرا با نقل دیگری (روایت الترغیب و الترهیب) با پرسش دربارۀ بهترین عمل نیز وارد شده است و در آخر آن حضرت فرمود: حسن خلق آن است که تا می‏توانی خشمگین نشوی.

6.. «چیستی حسن خلق و چگونگی تأثیر آن بر روابط اجتماعی»، ص۷۸.

7.. امام علی علیه السلام: حُسْنُ الْخُلُقِ فِی ثَلَاثٍ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ وَ طَلَبُ الْحَلَالِ وَ التَّوَسُّعُ عَلَى الْعِیالِ؛ حسن خلق در سه چیز است: دوری کردن از حرام‌ها، طلب کردن حلال و گشایش بر خانواده (تنبیه الخواطر، ج۱، ص۹۰؛ بحار الانوار، ج۷۱، ص۳۹۴).

  • نام منبع :
    مهارت‌های زندگی
    سایر پدیدآورندگان :
    سيد مهدي خطيب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 93663
صفحه از 391
پرینت  ارسال به