یا بُنَیَّ! صاحِبْ مِئةً و لاتُعادِ واحِداً. یا بُنَیَّ! إنَّما هُو خَلاقُکَ و خُلقُکَ؛ فَخَلاقُکَ دِینُکَ و خُلقُکَ بَینَکَ و بَینَ النّاسِ فلاتَبغَّضَنَّ إلَیهِم و تَعَلَّمْ مَحاسِنَ الأخلاقِ.^۱

۰.فرزندم! صد دوست بگیر و یک دشمن نه. فرزندم! در حقیقت برای تو بهره‏اى است و خویى؛ بهره‏ات همان دین توست و خویت، طرز رفتارت میان مردم. پس، با آنان دشمنى مکن و خوى‏هاى نیکو را فراگیر.

حسن خلق که زمینه پذیرش هرچه بیشتر دیگران را فراهم می‏سازد، راه بهتر زیستن در میان مردم را به ما نشان می‏دهد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‏فرماید:

مَن اُعْطِیَ أربَعَ خِصالٍ فِی الدُّنیا فَقدْ اُعْطِیَ خَیرَ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ و فازَ بحَظِّهِ مِنهُما: وَرَعٌ یَعْصِمُهُ عَن مَحارِمِ اللّهِ و حُسْنُ خُلُقٍ یَعیشُ بهِ فِی النّاسِ و حِلْمٌ یَدفَعُ بِهِ جَهلَ الجاهِلِ و زَوْجَةٌ صالِحَةٌ تُعینُهُ عَلى أمرِ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ.^۲

۰.به هر کس در دنیا چهار خصلت داده شود، خیر دنیا و آخرت به او داده شده و بهره خویش را از دنیا و آخرت برگرفته است: پرهیزگارى، که او را از حرام‏هاى خدا باز دارد و خوش‏خویى، که با آن در میان مردم زندگى کند و بردبارى، که با آن جهالت نادان را از خود دور سازد و همسری شایسته، که در کار دنیا و آخرت او را یارى رساند.

حسن خلق گامی هدفمند در جهت برقراری ارتباط مؤثّر است و ارتباط در حوزه‏های مختلفِ خانوادگی، شغلی، تحصیلی و زناشویی را آسان می‏سازد. در آموزه‏های روایی مصداق‌های حسن خلق شمرده شده‌اند. از مجموع روایات باب «حسن خلق» بر می‏آید که حسن خلق هشت مؤلفه و مصداق عینی دارد: ۱. الفت‏گیری و الفت‏پذیری؛^۳

با این بیان، خوش‏بینی به اوضاع محیطی وابسته است و در صورت شرایط آرام زمانه، خوش‏بینی گزینه برتر خواهد بود.

افراد خوش‏بین هنگام سختی‏ها و مشکلات، برای رسیدن به اهدافشان همواره تلاش می‏‏کنند و به موفقیّت‏ها می‏اندیشند؛ در حالی که به احتمال بیشتر، افراد بدبین تسلیم خواهند شد^۱.

د ـ اصل حُسن خُلق

بر پایه روایات، حسن خلق یکی از اصول بنیادین روابط میان‏فردی است و در ارتباط‌های اجتماعی معنا می‏یابد. حسن خلق در این بستر با مفهوم «پذیرش» پیوندی ناگسستنی و عمیق دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله در سفارش به امیرالمؤمنین علیه السلام می‏فرماید:

یا عَلِی! أَحْسِنْ خُلُقَکَ مَعَ أَهْلِکَ وَ جِیرَانِکَ وَ مَنْ تُعَاشِرُ وَ تُصَاحِبُ مِنَ النَّاسِ تُکْتَبْ عِنْدَاللَّهِ فِی الدَّرَجَاتِ الْعُلَى.^۲

۰.ای علی! اخلاقت را با خانواده، همسایه و کسی که با تو رفت و آمد می‏‏کند و همراه و هم‏سخن توست نیک گردان تا نزد خداوند متعال در درجات عالی نوشته شوی.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بهترین پاداش غیر مادّی را در ارتباط مؤثّر که همگان می‌توانند از آن بهره داشته باشند و به همه بهره برسانند، حسن خلق می‏داند:

إنَّکُم لَن‏تَسَعُوا النّاسَ بِأموالِکُم، فَالْقُوهُم بِطَلاقةِ الوَجهِ و حُسْنِ البِشرِ.^۳

۰.شما هرگز نمی‏توانید همه مردم را از اموال خود بهره‏مند سازید، پس با آنان با گشاده‏رویى و خوش‏رویى مواجه شوید.

لقمان علیه السلام در اندرز به فرزند خود فرمود: