به تأخیر اندازیم. به نظر می‏رسد مومیایی کردن اجساد در میان برخی اقوام، نوعی «مرگ‌ناپذیری» بوده است. حتمی بودن مرگ و گریزناپذیر بودن آن بارها در قرآن کریم یادآوری و در آموزه‏های رواییِ فراوانی به آن اشاره شده است. تأکید بیشتر این آموزه‏ها بر آن است که مرگ را با تمام وجود بپذیریم و برای این مرحله از زندگی و مراحل بعدی که بی‏شک رخ خواهند داد آمادگی لازم را داشته باشیم. رسول اکرم صلی الله علیه و آلهمی‏فرماید:

المَوتَ، المَوتَ! ألا و لابُدَّ مِن المَوتِ، جاءَ المَوتُ بِما فیهِ، جاءَ بالرَّوحِ و الرّاحَةِ و الکَرَّةِ المُبارَکةِ إلى جَنَّةٍ عالِیَةٍ لأهلِ دارِ الخُلودِ، الّذینَ کانَ لَها سَعیُهُم و فیها رَغبَتُهُم. و جاءَ المَوتُ بما فیهِ بالشِّقوَةِ و النَّدامَةِ و بِالکَرَّةِ الخاسِرَةِ إلى نارٍ حامیَةٍ لأهلِ دارِ الغُرورِ؛ الّذینَ کانَ لَها سَعیُهُم و فیها رَغبَتُهُم.^۱

۰.مرگ را [در نظر آورید]، مرگ را! بدانید که از مرگ گریزى نیست. مرگ آنچه دارد با خود می‏آورد: خوشى و آسایش و رستاخیزى خجسته به سوى بهشتى برین براى اهل سراى جاودانى می‏آورد؛ همانان که براى آن سرا، کار می‏کردند و بِدان رغبت می‏ورزیدند و بدبختى و پشیمانى و رستاخیزى زیانبار به سوى آتشى سوزان براى طالبانِ سراىِ فریب می‏آورد؛ همانان که براى این سرا می‏کوشیدند و بِدان رغبت می‏ورزیدند.

امام صادق علیه السلام درباره آیه: (قُلْ إنّ المَوتَ الّذی تَفِرّونَ مِنهُ فإنّهُ مُلاقِیکُم)^۲ (بگو: آن مرگى که از آن می‏گریزید، قطعاً به سر وقت شما می‏آید)، می‏فرماید:

تَعُدُّ السِّنینَ، ثُمّ تَعُدُّ الشُّهورَ، ثُمّ تَعُدُّ الأیّامَ، ثُمّ تَعُدُّ السّاعاتِ، ثُمّ تَعُدُّ النّفَسَ (فإذا جاءَ أجَلُهُمْ لا یَسْتَأخِرونَ ساعَةً و لا یَسْتَقدِمونَ^۳).^۴

۰.سال‏ها را می‏شمرى، بعد ماه‏ها را می‏شمرى، بعد روزها را می‏شمرى، سپس ساعت‏ها را می‏شمرى و آن‏گاه نَفَس‏ها را می‏شمرى «پس، چون اجلشان فرا رسد، نه [مى توانند] ساعت آن را پس اندازند و نه پیش».

مرگ صافى‏اى است که مؤمنان را از گناهانشان صاف می‏کند و آخرین دردى است که به کفّاره آخرین گناهى که در وجودشان است به آنها می‏رسد و کافران را نیز از حسناتشان صاف می‏سازد و آخرین خوشى یا آسایشى است که به عنوان آخرین پاداش حسنه‏اى که دارند، به ایشان می‏رسد.

۴. مرگ؛ تغییر

مرگ یک تغییر است؛ تغییری که برای برخی آسان‏تر از درآوردن لباسی چرکین و پوشیدن لباسی فاخر، زیبا و خوش‏بوست و برای برخی دیگر، مانند به تن کردن لباسی کثیف و چرک‏آلود به‏جای لباسی زیبا و آراسته است. این تغییر نتیجه آن چیزی است که فرد در دنیای خویش انجام داده و پیش فرستاده است. امام زین العابدین علیه السلام در پاسخ به این پرسش که «مرگ چیست؟» فرمود:

لِلمُؤمِنِ کَنَزعِ ثِیابٍ وَسِخَةٍ قَمِلَةٍ و فَکِّ قُیودٍ و أغلالٍ ثَقیلَةٍ وَ الاِستِبدالِ بأفخَرِ الثِّیابِ و أطیَبِها رَوائِحَ و أوطَأَ المَراکِبِ و آنَسِ المَنازِلِ؛ و لِلکافِرِ کَخَلعِ ثِیابٍ فاخِرَةٍ و النَّقلِ عَن مَنازِلَ أنیسَةٍ وَ الاِستِبدالِ بأوسَخِ الثِّیابِ و أخشَنِها و أوحَشِ المَنازِلِ و أعظَمِ العَذابِ.^۱

۰.براى مؤمن چون برکندن جامه‏هایی چرکین و شپشى از تن است و از هم گسستن کُند و زنجیرهاى گرانبار و جایگزین کردن فاخرترین و خوش‏بوترین جامه‏ها و راهوارترین مرکب‏ها و امن‏ترین منزل‏ها و براى کافر به منزله برکندن جامه‏هایی فاخر از تن و منتقل شدن از منزل‏هایی امن و جایگزین کردن آنها به کثیف‏ترین و خشن‏ترین جامه‏ها و وحشتناک‏ترین خانه‏ها و بزرگ‏ترین عذاب است.

ج ـ پذیرش مرگ

بسیاری از ما نمی‌توانیم حقیقت مرگ را بپذیریم و در هر جا که ممکن باشد، هرچه را یادآور مرگ است انکار کرده، از آن کناره می‏گیریم و از همه مهم‏تر، می‏کوشیم تا مرگ را