سزاوار است همسایگان صاحب عزا تا سه روز، به آنان غذا بدهند.

گام ششم: حرکت به سوی زندگی

جابه‏جاسازی عاطفی و حرکت به سوی زندگی، آخرین گام مقابله با فقدان نزدیکان است. در این وضعیت، بازمانده قادر است زندگی خود را به‏نحوی کارآمد ادامه دهد و کارکرد فردی و اجتماعی خود را ارتقا بخشد. وی همچنین مرگ متوفّی را بی‌آنکه هدف، فراموش کردن متوفّی باشد، می‏پذیرد و به زندگی خود بدون ماتم و سوگ ادامه می‌دهد. یکی از نشانه‏های بارز رسیدن به چنین مرحله‏ای آن است که شخص بدون هیچ‌گونه احساس دردی به متوفّی فکر کند. با این شرایط دلبستگی‏های شدید منحل شده و رغبت‏ها تنظیم می‏شوند و بر همین اساس است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله «تنظیم رغبت» و «فقدان دلبستگی» را رمز آسان گشتن مصیبت‏ها می‏داند:

مَن زَهِدَ فِی الدُّنیا هانَت عَلَیهِ المُصیباتُ.^۱

۰.کسى که از دنیا دل بر کنَد، مصیبت‏ها بر او آسان می‏شوند.

در این وضعیت لازم است بگذاریم بازماندگان حرف بزنند، گریه کنند، درددل کنند، احساسات خود را بروز دهند و همیشه در دسترس آنها باشیم. زمانی که مشکل مردگان حلّ می‏شود، تازه مشکل بازماندگان آغاز می‏شود که یک دوران کامل عزاداری و سوگ را پیش رو دارند. بازماندگان و سوگواران به کمک نیاز دارند، اما طبیعتاً معنای آن این نیست که بازماندگان الزاماً به مشاور متخصّص نیاز دارند؛ بسیاری از مردم نه نیاز به این گونه مشاوره‏ها دارند و نه توان مالی آن را. نیاز آنان را یک انسان، یک دوست یا هر کس دیگری می‏تواند برآورده سازد و مهم نیست که چه کسی درصدد رفع این نیاز است^۱.

حمایت‏های عاطفی و اجتماعی، حضور داشتن در کنار سوگوار و در شرکت کردن مراسم تشییع و دفن متوفّی، از جمله کارهایی است که در اسلام بر آنها تأکید شده است. یکی از نمونه‏های آشکار حمایت، تهیّه غذا و فرستادن آن برای خانواده مصیبت‏دیده است. در تاریخ آمده است هنگامی که جعفر بن ابی‏طالب علیه السلام به شهادت رسید، رسول خدا صلی الله علیه و آله به فاطمه علیها السلام فرمود تا سه روز برای اسماء بنت عمیس غذا تهیّه کنید و برای او ببرید. از آن زمان، پخت غذا برای اهل مصیبت تا سه روز، سنّت شد.^۲

امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

الأَکلُ عِندَ أهلِ المُصیبَةِ مِن عَمَلِ أهلِ الجاهِلِیَّةِ و السُّنَّةُ البَعثُ إلَیهِم بِالطَّعامِ کَما أمَرَ بِهِ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فی آلِ جَعفَرِ بنِ أبی‏طالِبٍ لَمّا جاءَ نَعیُهُ.^۳

خوردن نزد صاحبان عزا و مصیبت، رفتارى جاهلى است. سنّت اسلامى، فرستادن غذا براى صاحبان عزاست؛ همان‏گونه که پیامبر صلی الله علیه و آله هنگامى که خبر مرگ جعفر بن ابى طالب را شنید، دستور داد براى خاندان او غذا ببرند.

و در سخنی دیگر می‏فرماید:

یَنْبَغِی لِجِیرَانِ صَاحِبِ الْمُصِیبَةِ أَنْ یُطْعِمُوا الطَّعَامَ عَنْهُ ثَلَاثَةَ أَیّامٍ.^۴