برای آنکه فرد شرایط را بپذیرد لازم است تا افزون بر شناخت بهتر مرگ، به تسهیل این موضوع از طریق مقایسه‏های صعودی که در آموزه‏های دین بر آن تأکید شده است، بپردازیم. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

إذا اُصِبتَ بمُصیبَةٍ فَاذکُرْ مُصابَکَ بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله؛ فَإنَّ الناسَ لَم‏ یُصابُوا بِمِثلِهِ أبداً، وَلَن یُصابُوا بِمِثلِهِ أبداً.^۱

۰.هرگاه مصیبتى به تو رسید، مصیبت [رحلت] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را به یاد آور؛ زیرا مردم هرگز مصیبتى چون مصیبت [رحلت]پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به خود ندیده‏اند و هیچ‏گاه نیز چنان مصیبتى نخواهند دید.

مقایسه وضعیت خود با شرایط سخت‏تری که دیگران سپری کرده‏اند، زمینه پذیرش هر چه بیشتر موضوع فقدان را فراهم می‏آورد.

گام سوم: گذار از احساس‏های ناخوشایند

در این مرحله، بازمانده باید درد سوگ را بپذیرد و در سوگواری آزاد باشد و آن‏را سرکوب نکند تا بتواند از رنجی که می‌برد عبور کند. در غیر این‏صورت، این درد خود را به شکل برخی نشانه‏ها و رفتارهای نابهنجار نشان خواهد داد. سرکوب نکردن احساسات ناشی از فقدان و بیان احساسات، تأثیر مستقیم بر گذار از احساس‏های ناخوشایند و حرکت به سمت زندگی عادی خواهد داشت. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:

مَن خافَ عَلى نَفسِهِ مِن وَجدٍ بِمُصیبَةٍ فَلیُفِض مِن دُموعِهِ؛ فَإِنَّهُ یَسکُنُ عَنهُ.^۲

۰.هر کس از غم و اندوه مصیبتى بر جان خویش ترسید، اشک بریزد؛ زیرا با گریه کردن غمش تسکین می‏یابد.

در روایت دیگری منصور صیقل گوید: به امام صادق علیه السلام از اندوه شدیدى که براى مرگ فرزندم به من دست داده بود و می‏ترسیدم که [بر اثر آن،] عقلم را از دست بدهم، شکایت کردم. آن حضرت فرمود:

که آموزه‏های فراوانی بدان اشاره کرده است. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در این باره می‏فرماید:

المَوتَ المَوتَ! ألا و لابُدَّ مِنَ المَوتِ، جاءَ المَوتُ بِما فیهِ، جاءَ بالرَّوحِ والرّاحَةِ والکَرَّةِ المُبارَکَةِ إلى جَنَّةٍ عالِیَةٍ لِأهلِ دارِ الخُلودِ، الّذینَ کانَ لَها سَعیُهُم و فیها رَغبَتُهُم. و جاءَ المَوتُ بِما فیهِ بالشِّقوَةِ و النَّدامَةِ و بِالکَرَّةِ الخاسِرَةِ إلى نارٍ حامیَةٍ لأهلِ دارِ الغُرورِ، الَّذینَ کانَ لَها سَعیُهُم و فیها رَغبَتُهُم^۱

۰.مرگ را [در نظر آورید]، مرگ را! بدانید که گریزی از مرگ نیست. مرگ آنچه دارد، با خود می‏آورد: خوشى و آسایش و رستاخیزى مبارک به سوى بهشتى برین را براى اهل سراى جاودانى می‏آورد؛ همانان که براى آن سراى، کار می‏کردند و بِدان تمایل داشتند، و بدبختى و پشیمانى و رستاخیزى زیانبار به سوى آتشى سوزان را نیز براى علاقه‌مندان سراى فریب می‏آورد؛ همانان که براى این سراى مى‏کوشیدند و بِدان رغبت مى‏ورزیدند.

با الگوبرداری از رفتار بزرگان دین بیشتر می‌توان واقعیّت فقدان عزیزان را با همه تلخی‏های آن پذیرفت. یونس بن یعقوب نقل می‏کند: گروهى نزد امام باقر علیه السلام رفتند و دیدند کودکش بیمار است و از این موضوع نگران و غمگین است و بى‏قرارى می‏کند. با خود گفتند: به خدا، اگر اتفاقى برای فرزندش رخ دهد، می‏ترسیم رفتارى از امام علیه السلام ببینیم که دوست نداریم. زمانى نگذشت که فریاد شیون [مرگ] را شنیدند. ناگهان دیدند امام علیه السلام با چهره‏اى باز و در غیر آن حالتى که [پیشتر] داشت، بیرون آمد. به حضرت گفتند: فدایت گردیم! می‏ترسیدیم از شما رفتارى ببینیم که ما را غمگین کند. آن حضرت به آنان فرمود:

إِنَّا لَنُحِبُّ أَنْ نُعَافَى فِیمَنْ نُحِبُّ فَإِذَا جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ سَلَّمْنَا فِیمَا أَحَب‏َّ.^۲

۰.ما دوست داریم به کسانى که به آنان علاقه‌مندیم، عافیت داده شود؛ اما وقتى فرمان الهی آمد، تسلیمِ همان چیزى می‏شویم که خدا دوست دارد.